از قشنگ‌ترین لحظات علم ستاره‌شناسی که بسیاری از افراد به آن علاقه‌مند هستند، لحظه دیدن کهکشان‌های دوردست زیبایی است که نورشان میلیون‌ها تا میلیاردها سال پیش آن‌ها را ترک کرده است و در یک لحظه خاص به ما می‌رسد. این مسئله که ما درحال رصد کردن گذشته یک کهکشان هستیم، هرکسی را به وجد می‌آورد.
امروزه در نجوم، بیشترین وظیفه ستاره‌شناسان شامل نوشتن کدها و اجرای آن‌ها به منظور مدیریت داده‌هایی است که از طریق ماهواره‌ها بدست می‌آید. نکته منفی آنجاست که در این روش، ستاره‌شناسان همیشه شانس نگاه کردن به هر اینچ مربع از جهان در حین مطالعه را ندارند. با این‌حال، در این مقاله بررسی خواهیم کرد که چگونه با نگاه کردن به کهکشان‌هایی که تنها تعداد معدودی از مردم تا به‌حال دیده‌اند، تجربه‌ای شگرف بدست بیاوریم.
تنها چند دهه پیش، ستاره‌شناسان پس از یک شب طولانی، سرد و خلوت رصد، شروع به بررسی عکس‌هایی می‌کنند که گرفته‌اند. حالا در قرن بیست و یکم، ما در هر زمان و هر مکان از طریق اینترنت به اطلاعات دسترسی داریم.
اکنون تلسکوپ‌ها و ماهواره‌ها داده‌های زیادی را در اختیار ما قرار می‌دهند. برای تحلیل این داده‌ها نیاز به کدنویسی‌های پیشرفته است. در برخی موارد چشمان انسان تنها به آنچه که کامپیوتر نمایش می‌دهد، خیره می‌شود و باید بدانیم که این حجم عظیم از داده‌ها، اطلاعاتی شگرف دربر دارند.
اطلس آنلاین کیهان
یکی از بزرگترین و پیشرفته‌ترین ابزارهای آنلاین موجود برای مشاهده جهان ما از چشم تلسکوپ‌های مختلف «Aladin Lite» است. به کمک این اطلس می‌توانیم کل آسمان را برای یافتن کهکشان‌های پنهان جستجو کنیم و حتی اطلاعات مربوط به جمعیت‌های ستاره‌ای و تکامل آن‌ها در کیهان را رمزگشایی کنیم.
بیایید تور جهانی خود را با جست‌وجوی یکی از خیره‌کننده‌ترین کهکشان‌ها – کهکشان «Cartwheel» – آغاز کنیم. در این سایت می‌توانید نام کهکشان و یا مختصات شناخته شده آن را جستجو کنید. این کهکشان در مرکز تصویر ظاهر می‌شود.
اولین تصویری که از کهکشان Cartwheel می‌بینیم، حاصل تصویربرداری نوری توسط «Digital Sky Survey» است. رنگ‌هایی که می‌بینیم نشان دهنده فیلترهای مختلف نصب شده بر روی این تلسکوپ است. به عبارت دیگر، این فیلترها به ما کمک می‌کنند تصویر حقیقی کهکشان را مشاهده کنیم.
تفسیر تصویر کهکشان
تفاوت رنگ‌هایی که در تصویر کهکشان می‌بینیم، در علم ستاره‌شناسی تفسیری از محیط‌های متفاوتی دارد که کهکشان را در برگرفته‌اند. توجه به این نکته مهم است که مکان‌های آبی رنگ به معنای نواحی گرم‌تر – نواحی با طول موج کمتر – و نواحی قرمز رنگ که طول موج بلندتری دارند، به معنای نواحی سردتر هستند.
در این کهکشان، حلقه بیرونی بیشتر به رنگ آبی است و قسمت‌های مرکزی آن قرمز رنگ هستند. این مسئله ممکن است به شکل‌گیری ستاره و فعالیت ستاره‌ای که در حلقه بیرونی رخ داده است، اشاره کند. این اتفاق کمتر در مرکز کهکشان رخ داده است.
برای بررسی تشکیل ستاره، می‌توانیم داده‌های مختلفی که در طول موج‌های متفاوت بدست آمده را، بررسی کنیم. هنگامی که ستارگان جوان در حال شکل‌گیری هستند، مقادیر زیادی پرتو فرابنفش ساطع می‌شود. با مطالعه داده‌ها، درمی‌یابیم که این ناحیه از کهکشان احتمالا خانه ستارگان مسن‌تر و یا محل تولد ستاره‌های کمتر فعال بوده است.
در سایت Aladin بیست نظرسنجی مختلف انجام شده است. در این نظرسنجی‌ها مشخص شده است که تصویربرداری از آسمان در طول موج‌های مرئی، مادون قرمز، فرابنفش، اشعه ایکس و گاما بیشترین کاربرد را دارد.
برای آنکه شگفتی‌های بیشتری از کهکشان انتخاب شده را دریابیم، می‌توانیم تصاویر آن در طول موج‌های مختلف را رصد کنیم و در یک مقایسه ساده تغییرات آن را مشاهده کنیم.
رصد عالم
اکنون که یک دوره آموزشی کوتاه مدت در شکار کهکشان‌ها را گذراندیم، بازی شروع می‌شود. می‌توانیم ساعت‌ها به کاوش در تصاویر باورنکردنی و یافتن کهکشان‌هایی جدید با ظاهر جالب و عجیب بپردازیم. توصیه می‌شود در هنگام مشاهده تصاویر از بزرگنمایی استفاده کنید تا جزئیات را به خوبی ببینید.
بهترین روش کار این است که فقط اطلس آسمان را به اطراف بکشید. اگر چیز جالبی در کیهان پیدا کردید، با انتخاب هدف و کلیک بر روی آن، اطلاعاتی که در مورد آن جسم موجود است، نمایش داده می‌شود.
برای کمک به شما در این سفر خاص، یافته‌های برخی از محبوب‌ترین اجرام کیهانی آورده شده است.
کهکشان‌های مارپیچی معمولا دارای یک دیسک چرخان مرکزی با بازوهای مارپیچی بزرگ هستند که از نواحی مرکزی متراکم‌تر ناشی می‌شوند. این کهکشان‌ها فوق‌العاده زیبا هستند. جالب است بدانید که کهکشان راه شیری نیز یک کهکشان مارپیچی است.
کهکشان‌های بیضوی عمدتا ویژگی خاصی ندارند و نسبت به مارپیچ‌ها کمتر مسطح هستند. این نوع اجرام در مقایسه با حالت مارپیچی، ستارگان قدیمی‌تر و همچنین مناطق ستاره‌زای کمتر فعال دارند.
کهکشان‌های عدسی شکل مانند پنکیک‌های کیهانی هستند که در آسمان شب ظاهر می‌شوند. این حالت را می‌توان بین حالت مارپیچی و بیضوی در نظر گرفت. تشکیل ستاره در این دسته متوقف شده است، اما هنوز مقدار قابل توجهی غبار تولید می‌شود.
انواع کهکشان‌های شگفت‌انگیز دیگری نیز وجود دارند که با کمی جستجو در این سایت می‌توانید آن‌ها را با تمام جزئیات و اطلاعات موجود، مطالعه کنید.
