تینا مزدکی _برخی استدلال می‌کنند که انسان‌ها روزی ماموت‌ها را شکار می‌کردند، پس بی‌شک در نبرد با گوریل برنده خواهند بود. در سوی دیگر، عده‌ای یادآوری می‌کنند که یک گوریل نر نقره‌پشت می‌تواند نزدیک به ۱۰۰۰ کیلوگرم را بلند کند و یک مرد بالغ را مانند عروسکی پارچه‌ای به گوشه‌ای پرت کند.
ورای شوخی‌ها و میم‌ها، این بحث خنده‌دار فرصتی فراهم می‌کند برای تاملی دوباره بر فرگشت انسان. نقاط قوت واقعی گونه‌ی ما چیست؟ در طول مسیر چه چیزهایی را فدا کرده‌ایم؟ و یک گوریل، این موجود نیرومند، باشکوه و در خطر انقراض،درباره‌ی ذات و تکامل ما چه چیزهایی می‌تواند به ما بیاموزد؟
گوریل‌ها و انسان‌ها: دو شاخه از یک درخت فرگشتی
گوریل‌ها از نزدیک‌ترین بستگان زنده‌ی ما هستند. آن‌ها به همراه شامپانزه‌ها، بونوبوها و اورانگوتان‌ها در خانواده‌ی بزرگ میمون‌های انسان‌نما (هومینیده‌ها) قرار می‌گیرند. شامپانزه‌ها حدود ۹۸.۸ درصد از DNA خود را با ما مشترک دارند، و گوریل‌ها با فاصله‌ای اندک، حدود ۹۸.۴ درصد.
آخرین نیای مشترک میان انسان‌ها و گوریل‌ها حدود ۱۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده، که همین نیا، نیاکان شامپانزه‌ها نیز بوده است. از زمان این انشعاب فرگشتی، انسان‌ها و گوریل‌ها مسیرهای بسیار متفاوتی را پیموده‌اند. گوریل‌ها با محیط‌های جنگلی متراکم و مناطق کوهستانی سازگار شده‌اند، در حالی که انسان‌ها برای زندگی در محیط‌های باز و متنوع تکامل یافته‌اند.
با وجود تفاوت‌های قابل توجه در زیست‌بوم‌ها، انسان‌ها و گوریل‌ها ویژگی‌های مشترک بسیاری دارند؛ مانند داشتن شست قابل‌انعطاف، حالات چهره‌ی پیچیده، رفتارهای اجتماعی پیشرفته و هوش هیجانی.
در داستان تازه‌ی «تل‌ماسه»، دوک لتو آتریدس برای پیروزی، می‌خواست «نیروی صحرا» را درک کند. خوب، گوریل‌ها استاد «نیروی جنگل» هستند. بی‌هیچ تردیدی، وقتی حرف از نیروی خام باشد، گوریل همیشه برنده است. یک گوریل نر بالغ می‌تواند بیش از ۱۶۰ کیلوگرم وزن داشته باشد و بدون نیاز به باشگاه، نزدیک به یک تُن را بلند کند. قدرت عضلانی بالاتنه‌ی آن‌ها شگفت‌انگیز است و این یک تصادف فرگشتی نیست، بلکه حاصل رقابت شدید میان نرها برای سلطه و جفت‌گیری است.
افزون بر قدرت بدنی، گوریل‌ها موجوداتی بسیار سخت‌جان و مقاوم‌اند، و در عین حال بیشتر اوقات آرام باقی می‌مانند. آن‌ها مانند بسیاری دیگر از نخستی‌ها، هوش اجتماعی بالایی دارند. از صداها، حرکات بدنی و حتی کوبیدن سینه برای ارتباط از راه دور استفاده می‌کنند.
توانایی استفاده از زبان اشاره، سوگواری برای مردگان و ابراز همدلی در گوریل‌ها به ثبت رسیده است، که همه گواه توانمندی‌های شناختی پیچیده‌ی آن‌هاست.
عضله یا مغز؟
درگیری میان ۱۰۰ مرد و یک گوریل احتمالاً به کشته‌شدن تعداد زیادی از مردان می‌انجامد، اما همه می‌دانند که انسان‌ها با خود سلاح، نقشه، پهپاد، آتش و دیگر ترفندهای زیرکانه می‌آورند. در مقایسه با بسیاری از پستانداران، انسان‌ها از نظر فیزیکی چندان قدرتمند نیستند. نقطه‌ی قوت گونه‌ی ما، توانایی سازگاری و همکاری در گروه‌های بسیار بزرگ است.
مغز انسان به‌طور متوسط سه برابر بزرگ‌تر از مغز گوریل‌هاست (نسبت به اندازه‌ی بدن). این ویژگی فرگشتی فوق‌العاده، به ما توانایی تفکر انتزاعی، زبان نمادین و از همه مهم‌تر امکان انتقال و گسترش دانش پیچیده میان نسل‌ها را داده است و این دقیقاً ابرقدرت واقعی ماست، در واقع توانایی همکاری در گروه‌هایی به‌مراتب بزرگ‌تر از واحدهای اجتماعی معمول گوریل‌ها، که اغلب شامل چند عضو خانواده تا حدود ۳۰ فرد هستند.
تاریخ فرگشت انسان‌ها ما را از نیروی فیزیکی صرف دور کرد و به‌سوی پیچیدگی‌های اجتماعی، فرهنگی و فناورانه سوق داد، ویژگی‌هایی که ما را به همه‌کاره‌ترین و خطرناک‌ترین گونه‌ی زمین بدل کرده‌اند.
پس، برنده کیست؟
در یک درگیری تن‌به‌تن، گوریل می‌تواند با یک دست از انسان پوره بسازد. در نبردی با دستان خالی و قدرت محض، هیچ رقابتی وجود ندارد. اما انسان‌ها با کلک می‌جنگند. با قضاوت بر اساس موفقیت فرگشتی، انسان‌ها ممکن است بسیاری از نبردها را ببازند، اما در نهایت پیروز میدان خواهند بود. گوریل‌های کوهستانی بدون دخالت ما در دهه‌ی ۱۹۸۰ در آستانه‌ی انقراض قرار نداشتند.
گونه‌ی ما به همه‌ی قاره‌ها، تمام زیست‌بوم‌ها و همه‌ی اقلیم‌ها گسترش یافته است. ما زیست‌بوم‌ها را دگرگون کرده‌ایم، بر ماه گام نهاده‌ایم و فناوری‌های پیشرفته خلق کرده‌ایم. اما گوریل‌ها نوع دیگری از موفقیت را تجربه کردن، موفقیتی مبتنی بر هماهنگی با محیط.
شاید پیام واقعی این نبرد فرضی، نه پیروزی یکی بر دیگری، بلکه درک این باشد که دو خویشاوند بسیار نزدیک، در دو مسیر کاملاً متفاوت فرگشتی گام نهاده‌اند و هر یک به شیوه‌ای منحصربه‌فرد، پیروزی‌هایی از سوی طبیعت‌اند.
منبع: phys
۵۸۳۲۳
