نیم قرن پیش فضانوردان آمریکایی ۷ دسامبر ۱۹۷۲ زمین را ترک کردند و طبق برنامه پیش‌بینی شده در روز ۱۱ دسامبر ۱۹۷۲ به ماه رسیدند. آپولو ۱۷ آخرین پروژه تا به امروز است که فضانوردان را فراتر از مدار نزدیک زمین فرستاده و آخرین مرتبه‌ای است که انسان‌ها بر روی کره ماه قدم گذاشتند و طی آن تعداد کل انسان‌هایی که در دنیای دیگری قدم گذاشتند به ۱۲ نفر رسید. این سه فضانورد ۱۱ دسامبر به ماه رسیدند و ۱۴ دسامبر نیز انجا را ترک کردند و ۱۹ دسامبر هم آب فرود داشتند.
کمی بیش از سه سال پس از برداشتن اولین گام‌های بشر بر روی ماه توسط نیل آرمسترانگ، فضانوردان آپولو ۱۷ آخرین ردپاها را بر روی سطح ماه در دسامبر ۱۹۷۲ بر جای گذاشتند. ناسا آن را به عنوان “آخرین، طولانی ترین و موفق‌ترین” ماموریت سرنشین دار توصیف کرده است.
آپولو ۱۷ اولین دانشمند را به فضا فرستاد
خدمه آپولو ۱۷ شامل فرمانده “یوجین سرنان”؛ خلبان ماژول فرماندهی “رونالد ایوانز”؛ خلبان ماژول قمری “هریسون جک اشمیت” بودند. اشمیت، نخستین فضانوردی بود که در ابتدا به عنوان دانشمند آموزش دید و سپس به فضا رفت. اشمیت با مدرک زمین‌شناسی از دانشگاه هاروارد، در میان ۶ دانشمندی بود که از میان ۱۴۰۰ متقاضی برای پیوستن به گروه فضانوردان در سال ۱۹۶۵ انتخاب شدند. او به عنوان خدمه آپولو ۱۸ انتخاب شده بود، اما کاهش بودجه باعث شد ناسا آن را لغو کند.
وجود اشمیت به عنوان یک دانشمند زمین‌شناس در این گروه، به ناسا امکان داد که نمونه‌های با ارزشی از خاک و سنگ ماه به زمین آورده شود. آنان جمعا بیش از ۱۱۰ کیلوگرم از خاک و سنگ ماه را با خود به زمین آوردند. سرنان و اشمیت با ماه نورد (Lunar rover)، بیش از ۳۰ کیلومتر رانندگی و از چندین نقطه نمونه جمع‌آوری کردند.
فضانوردان در مجموع ۷۵ ساعت اقامت روی قمر زمین، سه خروج از فضاپیما داشته و ۲۲ ساعت در ماه، راهپیمایی و رانندگی کردند. راهپیمایی اول- در روز ۱۱ دسامبر ۱۹۷۲ به مدت ۷ ساعت و ۱۱ دقیقه و ۵۳ ثانیه، راهپیمایی دوم- در روز ۱۲ دسامبر ۱۹۷۲ به مدت ۷ ساعت و ۳۶ دقیقه و ۵۶ ثانیه و راهپیمایی سوم- در روز ۱۳ دسامبر ۱۹۷۲ به مدت ۷ ساعت و ۱۵ دقیقه و ۸ ثانیه انجام شدند.
در طول دومین راهپیمایی، فضانوردان در حال کاوش در لبه دهانه شورتی (Shorty crater) بودند که اشمیت فریاد زد: خاک نارنجی وجود دارد. سرنان، کشف رنگارنگ را در میان گرد و غبار خاکستری تأیید کرد.
به گفته برایان اودوم، مورخ ارشد ناسا، نمونه‌های جمع‌آوری شده توسط فضانوردان از لبه دهانه از شیشه‌های آتشفشانی تشکیل شده در طی یک انفجار آتشفشانی تشکیل شده است. وی می‌گوید: نمونه‌ها به ما می‌گویند که مواد آتشفشانی از ماه سرچشمه گرفته‌اند، نه از برخورد شهاب‌سنگ. این کشف یکی از مهم‌ترین کشفیات کل برنامه آپولو در نظر گرفته می‌شود.
هنگامی که کپسول آپولو ۱۷ در ۱۹ دسامبر در اقیانوس آرام فرود آمد، مأموریت تقریبا دو هفته ای به پایان رسید و برنامه آپولو به تاریخ پیوست. دوره جدیدی از پروازهای فضایی سرنشین‌دار در مدار پایین که شامل ایستگاه فضایی اسکای لب و برنامه شاتل فضایی بود، انجام شد، اما ناسا یک سفر بازگشت به ماه دیگر را برنامه‌ریزی کرده است.
نزدیک به ۵۰ سال پس از آپولو ۱۷، ماموریت بدون سرنشین آرتمیس ۱ ناسا در نوامبر ۲۰۲۲ به عنوان گام اولیه برای فرود دو فضانورد بر روی قطب جنوبی ماه در سال ۲۰۲۵ به فضا پرتاب شد.
ناسا قصد دارد طی یک دهه آینده فضانوردانی را به مدت دو ماه برای کار و زندگی به ماه بفرستد. فضاپیمای آرتمیس ناسا هفته‌های گذشته راهی ماه شد و یک کپسول نسل جدید را ۵۰ سال پس از آخرین ماموریت آپولو برای یک سفر بدون خدمه به دور ماه فرستاد.
هدف این پرتاب که پس از تاخیرهای متعدد انجام شد، بازگرداندن فضانوردان به سطح ماه در این دهه و ایجاد پایگاهی پایدار در آنجا به عنوان پله‌ای برای اکتشافات انسانی آینده در مریخ است و ناسا اعلام کرده است که این برنامه در واقع یک گام مهم برای ارسال منظم خدمه به ماه و حتی برای ماندن آنها برای دوره‌های طولانی‌تر است.
برنامه آرتمیس از سال ۲۰۱۷ در دست اجرا بوده و تاکنون حدود ۴۰ میلیارد دلار هزینه داشته است. هدف اصلی این ماموریت، ایجاد حضور پایدار در ماه در قالب یک ایستگاه فضایی و یک کمپ در ماه است.
۵۸۵۸
