غزال زیاری: مشاهده خندقهای عمیقی بر روی سطح کره مریخ سوالات زیادی را ایجاد کرده و اصلیترین ابهام در این مورد است که این خندقها چگونه شکل گرفتهاند. نتیجه تحقیقات اخیر حکایت از آن دارد که خندقهای روی سطح مریخ احتمالا زمانی شکل گرفتهاند که این سیاره به شدت چرخیده و کج شده بود و همین باعث ایجاد تغییرات چشمگیری در آب و هوای مریخ شده بود و آب به شکل آبشاری از شیبها به سمت پائین جاری شده و درههایی را ایجاد کرده است.
دانشمندان برای اولین بار در سال ۲۰۰۰ این خندقها را کشف کردند و شباهت عجیب این کانالها با کانالهای روی زمین، در درههای خشک قطب جنوب که توسط آب حاصل از ذوب شدن یخچالهای یخی ایجاد شده بود، تعجب آنها را برانگیخت. این درههای مریخی حکایت از آن دارند که روزگاری آب در مریخ در جریان بوده و شاید همین حالا هم در برخی مواقع در جریان باشد.
جیمز دیکسون، دانشمند سیارهشناسی موسسه فناوری کالیفرنیا در پاسادنا و نویسنده ارشد این مقاله در این رابطه گفته:« این خندقها بسیار شبیه نمونههای زمینیشان هستند؛ ولی در مریخ قرار دارند. اما سوال اینجاست که چگونه ایجاد شدهاند؟ این یک پازل بزرگ است که محققان زیادی برروی آن کار کردهاند.»
احتمالات موجود در مورد نحوه ایجاد خندقها
مشکل وجود خندقها در مریخ این است که این درهها بیشتر در ارتفاعاتی رویت میشوند که در آب و هوای فعلی مریخ بعید به نظر میرسد که در آنجا آب مایع وجود داشته باشد. آب و هوای مریخ در حال حاضر بسیار سرد است و در نتیجه آب به حالت مایع برای مدت زمانی طولانی در این دما دوام نمیآورد. دقیقا شرایطی مشابه با زمین.
تحقیقات قبلی حکایت از آن داشت که ممکن است منشا ایجاد این خندقها چیز دیگری به جز آب باشد؛ یک فرضیه این است که یخزدگی دیاکسید کربنی که تصعید شده یا مستقیما به بخار تبدیل شده، در شرایطی که آب و هوای مریخ گرم است، باعث سرازیر شدن سنگ و قلوه سنگها به پائین شود. در هر حال نکات ناشناخته زیادی درباره این سناریو وجود ارد.چون در طبیعت روی زمین چنین اتفاقاتی نمیافتد.
احتمال دیگر این است که این خندقها در گذشته و زمانی شکل گرفتهاند که آب و هوای مریخ برای بقای مقادیر کمی از آب مایع در سطح سیاره مساعدتر بوده. این ممکن است مرتفع بودن محل قرار گرفتن خندقها را توجیه کند. چون آب ذوب شده از یخچالها ممکن است از شیبها سرازیر شده و باعث ایجاد چنین کانالهایی شود.
بیشتر بخوانید:
- معمای آبشار خون، شگفتی بزرگ جاری بر برف / عکس
- شکار باورنکردنی دایناسور توسط پستاندار/ شکار و شکارچی تبدیل به سنگ شدند!/ عکس
بررسی تغییر شیب محوری مریخ
دانشمندان برای آنکه بدانند که آیا امکان وجود آب مایع در سیاره مریخ وجود داشته یا خیر، به بررسی چگونگی تغییر شیب محوری و یا انحراف آن در طول زمان و اثرات بالقوه این کج شدن پرداختند. هرچه قطبهای یک سیاره نسبت به مدارش به دور خورشید بیشتر کج شوند، میزان دریافت نور خورشید در نقاط مختلف آن در طول سال، افزایش خواهد یافت.
انحراف محوری کره زمین درحدود ۲۳.۵ درجه است که منجر به ایجاد ۴ فصل میشود. در شرایط فعلی انحراف محوری مریخ حدودا ۲۵ درجه است؛ اما در صدها هزار سال اخیر بین ۱۵ تا ۳۵ درجه تغییر کرده که همین میتواند تغییرات چشمگیرتری را در آب و هوا ایجاد کند.
محققان در عین حال به بررسی این موضوع پرداختند که چطور زمانهای انحراف محوری بیشتر در مریخ منجر به ایجاد نوسانات شدیدتر بین تابستان و زمستان و البته آب و هوای مطلوبتری برای وجود آب مایع خواهد شد. آنها یک مدل سه بعدی از آب و هوای مریخ ایجاد کردند تا ببینند که شرایط در هنگامی که انحراف محوری ۳۵ درجه است، اوضاع به چه ترتیب خواهد بود؟
دانشمندان دریافتند که در مناطقی از مریخ که این خندقها یافت شدند، تصعید یخ دیاکسید کربن، جو مریخ را به طرز قابل توجهی متراکمتر میکرده. به علاوه دمای سطح، احتمالا از نقطه ذوب یخ فراتر میرفته است. این شرایط به احتمال زیاد در طول چندین میلیون سال گذشته بارها تکرار شده و آخرین بار حدود ۶۳۰ هزار سال قبل بوده.
به علاوه، این مناطق خندقها در حال حاضر دارای مقادیر زیادی آب یخی در نزدیکی سطحشان هستند و احتمالا در میلیونها سال پیش این میزان به مراتب بیشتر هم بوده. محققان بر این باورند که در زمانهایی که شیب محوری مریخ بیشتر میشده، بیشتر این یخها آب شده و این خندقها را در مناطق مرتفعی که الان مشاهده میشود، ایجاد کردهاند.
در مجموع دانشمندان استدلال میکنند که ترکیبی از یخ ذوب شده، دیاکسید کربن تصعید شده و شیب زیاد، میتواند توجیه خوبی برای الگوی خندقهایی باشد که در سطح مریخ رویت میشود.
دیکسون در این رابطه گفت:« یک مفهوم مهم این است که ما حالا میتوانیم پیشبینی کنیم که زمانی که محور مریخ دوباره کج شود، باید بتواند آب یخزدهای را در این مناطق دارای خندق ایجاد کند.»
از آنجا که در کره زمین، هر جا آب باشد، زندگی هست، تمرکز بررسیهای آتی احتمالا بر این اساس خواهد بود که آیا ممکن است در نزدیکی این خندقها در مریخ، حیات وجود داشته باشد؟ دیکسون در این باره گفت: « اگر به دنبال یافتن حیات در مریخ باشید، اطراف این خندقها اهداف خوبی برای جستجو خواهند بود.»
منبع: Space
۵۸۵۸
