سرآوا از تسکولو، کی‌کجاس و فرانش خارج شد

در تازه‌ترین تحولات اکوسیستم استارتاپی ایران، شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر سرآوا به عنوان بخشی از استراتژی خروج خود، از ترکیب سهامداری سه شرکت تسکولو، کی‌کجاس و فرانش خارج شده است. در جزییات این خبر که توسط استارتاپ ۳۶۰ منتشر شده اعلام شده سهام سرآوا که به ترتیب ۴۵.۴ درصد در تسکولو، ۳۲ درصد در کی‌کجاس و ۲۴ درصد در فرانش بود، به طرف‌های دیگر منتقل شده است. هرچند جزئیات دقیق این صلح سهام و هویت خریداران هنوز اعلام نشده، اما این حرکت سرآوا را می‌توان نشانه‌ای از پایان یک دوره مهم در تاریخ سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران و آغاز مرحله‌ای جدید با چالش‌ها و فرصت‌های متفاوت دانست. بررسی‌های بیکینگ نشان می‌دهد که حتی وبسایت مجموعه سرآوا که زمانی بزرگترین سرمایه‌گذار خطرپذیر در اکوسیستم فناوری کشور بود از دسترس خارج شده است.

به‌گزارش بیکینگ سرآوا، که در سال ۱۳۹۱ با هدف توسعه اکوسیستم استارتاپی ایران تأسیس شد، در طول یک دهه گذشته یکی از بازیگران کلیدی این حوزه بوده است. این شرکت با سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های معروفی مانند دیجی‌کالا، هزاردستان (کافه‌بازار و دیوار)، علی‌بابا و الوپیک، نقش مهمی در شکل‌گیری و رشد اکوسیستم نوآوری ایران ایفا کرد. با این حال، از اواسط دهه ۹۰، فشارهای متعدد از جمله محدودیت‌های رگولاتوری، فیلترینگ گسترده، و مشکلات اقتصادی، سرآوا را با چالش‌های جدی مواجه کرد. به گفته فرزین فردیس، مدیرعامل سرآوا، در مصاحبه‌ای که با شرق داشته این فشارها به‌ویژه پس از خروج اجباری سعید رحمانی، بنیان‌گذار سرآوا، از ایران در سال ۱۳۹۷، تأثیر عمیقی بر استراتژی‌های این شرکت گذاشت. فردیس اشاره کرده بود که «اگر رواداری بیشتری از همه طرف‌ها وجود داشت، شاید سرآوا می‌توانست راه‌حل‌های بهتری برای خروج از سرمایه‌گذاری‌هایش پیدا کند.»

خروج سرآوا از تسکولو، کی‌کجاس و فرانش، ادامه روندی است که از سال ۱۴۰۱ با خروج از نوار و الوپیک آغاز شد و در سال ۱۴۰۳ با واگذاری سهام در دیجی‌کالا، هزاردستان، علی‌بابا، الوپیک و ایوند شدت گرفت. این استراتژی خروج، هرچند بخشی طبیعی از چرخه فعالیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (VC) است، اما در شرایط کنونی اکوسیستم ایران، نشانه‌ای از دشواری‌های نقدشوندگی سرمایه‌گذاری‌ها نیز محسوب می‌شود. فردیس در مصاحبه خود این وضعیت را به «قطاری در تونل تاریک» تشبیه کرده بود که سرمایه‌گذاران به دلیل بلاتکلیفی و عدم نقدشوندگی، از ورود به این فضا دلسرد شده‌اند.

• تسکولو: تسکولو یک پلتفرم مدیریت پروژه است که از سال ۱۳۹۳ فعالیت خود را آغاز کرد. این استارتاپ با هدف ارائه ابزارهای مدیریت تیمی و پروژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، توانست جایگاه خوبی در بازار پیدا کند. سرآوا با ۴۵.۴ درصد سهام، یکی از سهامداران اصلی آن بود. اما با توجه به رقابت شدید در این حوزه و ورود بازیگران بین‌المللی، تسکولو در سال‌های اخیر با چالش‌هایی در رشد مواجه شده بود.
• کی‌کجاس: کی‌کجاس یک اپلیکیشن مکان‌یابی و مسیریابی است که از سال ۱۳۹۵ فعالیت خود را آغاز کرد. این استارتاپ با تمرکز بر ارائه اطلاعات دقیق مکانی و خدمات مبتنی بر نقشه، تلاش کرد جایگزینی بومی برای ابزارهای جهانی مثل گوگل مپس باشد. سرآوا ۳۲ درصد از سهام کی‌کجاس را در اختیار داشت، اما فیلترینگ و محدودیت‌های زیرساختی، رشد این استارتاپ را کند کرده بود.
• فرانش: فرانش یک پلتفرم آموزش آنلاین است که از سال ۱۳۹۴ با هدف ارائه دوره‌های آموزشی دیجیتال فعالیت می‌کند. این استارتاپ با تمرکز بر محتوای آموزشی بومی، توانست مخاطبان زیادی جذب کند، اما رقابت با پلتفرم‌های بزرگ‌تر و مشکلات اقتصادی، سودآوری آن را تحت تأثیر قرار داد. سرآوا ۲۴ درصد از سهام فرانش را در اختیار داشت.

خروج سرآوا از این سه استارتاپ، در شرایطی رخ داده که اکوسیستم استارتاپی ایران با چالش‌های متعددی روبه‌روست. محدودیت در جذب سرمایه جدید، فیلترینگ گسترده (به‌ویژه پس از تشدید محدودیت‌ها در سال ۱۴۰۱)، و موانع رگولاتوری، فضایی پرتلاطم برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرده است. بر اساس گزارش انجمن صنفی کسب‌وکارهای اینترنتی، میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۳۹۹ بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش، همراه با مشکلات نقدشوندگی، باعث شده شرکت‌هایی مثل سرآوا به سمت خروج از سرمایه‌گذاری‌هایشان حرکت کنند.

با این حال، خروج سرآوا می‌تواند پیامدهای مثبتی هم داشته باشد. فردیس در مصاحبه خود تأکید کرده بود که هدف سرآوا از این خروج‌ها، نشان دادن «نور در انتهای تونل» به سرمایه‌گذاران و کارآفرینان است. نقد کردن سرمایه‌گذاری‌ها، حتی از طریق صلح سهام، می‌تواند منابع مالی جدیدی برای سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های نوظهور فراهم کند. به گفته فردیس، برخی از سهامداران بزرگ سرآوا قصد دارند منابع حاصل از این خروج‌ها را دوباره به اکوسیستم استارتاپی تزریق کنند، هرچند این کار احتمالاً خارج از چتر سرآوا انجام خواهد شد.

در مورد آینده سرآوا، هرچند مجمع اخیر این شرکت پیشنهاد انحلال را رد کرده، اما فردیس از احتمال تغییر ساختار یا ادامه فعالیت با سهامداران جدید خبر داده بود. این تصمیم، که قرار است در ماه‌های آینده نهایی شود، می‌تواند سرنوشت یکی از نمادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران را مشخص کند.

خروج سرآوا از تسکولو، کی‌کجاس و فرانش، پرسش‌هایی درباره آینده این استارتاپ‌ها مطرح می‌کند. آیا خریداران جدید می‌توانند منابع لازم برای رشد این شرکت‌ها را فراهم کنند؟ یا این استارتاپ‌ها در رقابت با بازیگران بزرگ‌تر، به حاشیه رانده خواهند شد؟ از سوی دیگر، این خروج می‌تواند نشانه‌ای از بلوغ نسبی اکوسیستم استارتاپی ایران باشد. در حالی که در دهه ۹۰، سرآوا نقش پیشگام را داشت، اکنون بازیگران جدیدی مثل هلدینگ‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاران خصوصی وارد میدان شده‌اند.

اما چالش بزرگ‌تر، وضعیت کلی اکوسیستم است. فیلترینگ و تحریم‌ها و موانع دیگر بر سر راه اکوسیستم استارتاپی که از سال ۱۴۰۱ شدت گرفته، دسترسی استارتاپ‌ها به بازارهای جهانی را محدود کرده است. این محدودیت‌ها، همراه با کاهش سرمایه‌گذاری، می‌تواند رشد استارتاپ‌ها را کندتر کند. از سوی دیگر، ورود استارتاپ‌ها به بازارهای منطقه‌ای (مثل ورود دیجی‌کالا به افغانستان) نشان‌دهنده پتانسیل رشد در شرایط سخت است.

خروج سرآوا از تسکولو، کی‌کجاس و فرانش، پایان یک دوره مهم در تاریخ سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران است. این حرکت، هرچند تحت تأثیر فشارهای اقتصادی و رگولاتوری انجام شده، می‌تواند منابع جدیدی برای سرمایه‌گذاری در اکوسیستم فراهم کند. اما برای موفقیت این چرخه، نیاز به اصلاحات ساختاری در حوزه رگولاتوری، کاهش محدودیت‌ها، و ایجاد فضایی شفاف‌تر برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. سرآوا، به‌عنوان نمادی از امید و نوآوری در دهه ۹۰، اکنون در آستانه تحولی بزرگ قرار دارد—تحولی که می‌تواند آینده اکوسیستم استارتاپی ایران را تحت تأثیر قرار دهد و باید دید که آینده بزرگترین شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال‌های گذشته به کجا خواهد انجامید.