تکامل علیه فرد؛ مورچه‌ها دنیا را فتح کردند، اما به قیمت تولید کارگران ارزان‌قیمت

در دنیای اقتصاد، توازن میان کیفیت و کمیت چالشی همیشگی است. اما تیمی بین‌المللی از پژوهشگران دریافته‌اند که این دوراهی، مسیر تکامل مورچه‌ها را به‌عنوان یکی از موفق‌ترین گروه‌های موجودات روی زمین شکل داده است.

به‌گزارش ارزتکنیکا، مطالعه‌ی جدید تیم دانشمندان فاش می‌کند که با بزرگ‌تر و پیچیده‌تر شدن جوامع مورچه‌ها، نه‌تنها کارگرانی با جثه‌ی کوچک‌تر، بلکه با هزینه‌ی تولید پایین‌تر تکامل داده‌اند که به‌معنای معامله‌ای هوشمندانه برای بقای کلونی به بهای جان فرد است.

برای یک حشره‌ی منفرد، صرفه‌جویی در ساخت زره حکم مرگ را دارد. اما مورچه‌ها راهی برای دورزدن این بن‌بست پیدا کرده‌اند. ایوان اکونومو، حشره‌شناس دانشگاه مریلند و از نویسندگان مطالعه، این پرسش بنیادین را مطرح می‌کند:

وقتی جوامع پیچیده‌تر می‌شوند، چه اتفاقی برای اعضا می‌افتد؟ شاید خود افراد ساده‌تر شوند؛ زیرا وظایفی که یک موجود منزوی باید به تنهایی انجام دهد، در جامعه توسط جمع مدیریت می‌شود.

فرضیه‌ی تیم این بود که یک کلونی با ۱۰ هزار کارگر می‌تواند به راحتی چند صد عضو خود را از دست بدهد. بنابراین، سرمایه‌گذاری سنگین روی تجهیزات دفاعی تک‌تک کارگران، هدردادن منابع گران‌بها است.

تیم برای اثبات این ایده، مطالعه‌ای تطبیقی و بی‌سابقه را روی آناتومی مورچه‌ها آغاز کردند. آن‌ها از یک پایگاه داده عظیم به نام انت‌اسکن استفاده کردند که شامل تصاویر سه‌بعدی میکروتوموگرافی اشعه ایکس (Micro-CT) از گونه‌های مختلف مورچه از سراسر جهان است.

تحلیل داده‌های ۸۸۰ نمونه از بیش از ۵۰۰ گونه مختلف یک چالش بزرگ بود. آرتور مته، پژوهشگر دانشگاه کمبریج و نویسنده اصلی مطالعه، برای حل این مشکل الگوریتمی مبتنی بر بینایی ماشین توسعه داد. این الگوریتم توانست به‌طور خودکار حجم اسکلت بیرونی را در تمام نمونه‌ها اندازه‌گیری کند.

نتایج اولیه شگفت‌انگیز بود. میزان سرمایه‌گذاری روی زره در میان مورچه‌ها به شدت متفاوت بود و از ۶ درصد تا ۳۵ درصد کل حجم بدن را در بر می‌گرفت. تیم پژوهشی به دنبال دلیل اصلی تنوع گسترده میان زره مورچه‌ها گشت. آیا رژیم غذایی، دما یا سبک زندگی عامل آن بود؟ مدل‌های تکاملی نشان دادند که قدرتمندترین عامل تأثیرگذار، اندازه‌ی کلونی است.

مته توضیح می‌دهد: «مورچه‌ها برای مصلحت جمع، سرمایه‌گذاری روی یکی از گران‌ترین بافت‌های بدن را کاهش می‌دهند. آن‌ها در واقع از سرمایه‌گذاری روی خود به سمت ایجاد نیروی کار توزیع‌شده حرکت کرده‌اند.»

این الگو در مورچه‌ها، بازتابی از یک روند جهانی در تکامل جوامع پیچیده است؛ چیزی شبیه به گذار از موجودات تک‌سلولی به پرسلولی. یک سلول تنها باید همه‌فن‌حریف باشد، اما در یک بدن پیچیده، سلول‌ها تخصصی و ساده‌تر می‌شوند و برای بقا به کل سیستم تکیه می‌کنند.

اما چرا این الگو در انسان‌ها یا گرگ‌ها دیده نمی‌شود؟ پاسخ در تولیدمثل نهفته است. در جوامع مورچه‌ها، کارگران تولیدمثل نمی‌کنند و ژن‌های خود را مستقیماً انتقال نمی‌دهند. آن‌ها در واقع امتداد استراتژی تولیدمثلی ملکه هستند و به همین دلیل، می‌توان آن‌ها را به مهره‌های یک‌بار مصرف تبدیل کرد. در مقابل، انسان‌ها و گرگ‌ها حتی در جوامع پیچیده، منافع فردی بالایی در تولیدمثل دارند.

اکنون دانشمندان قصد دارند با بررسی ژنوم مورچه‌ها، نوآوری‌های ژنتیکی که این جهش از کیفیت به کمیت را ممکن ساخته، شناسایی کنند.

مطاله در نشریه‌ی Science Advances منتشر شده است.