اثر خشونت تا نسل‌ها در ژنوم ما برجای می‌ماند

زندگی پراسترس می‌تواند آثاری را روی کد ژنتیکی ما برجای گذارد و برخی از این آثار ممکن است به فرزندانمان منتقل شوند. پژوهش جدیدی نشان می‌دهد اثرات ضربه‌های روحی که مادر تجربه می‌کند، حتی پس از پایان یافتن خشونت، برای مدت طولانی باقی می‌ماند.

تیمی بین‌المللی از پژوهشگران سازوکارهای فیزیکی پشت آسیب‌های روانی بین‌نسلی در انسان را نشان داده و توضیح می‌دهند که چرا افرادی که در سابقه خانوادگی خود سختی‌ها و مشکلاتی داشته‌اند، بیشتر درمعرض مشکلات سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی قرار دارند، حتی اگر خودشان مستقیماً این سختی‌ها را تجربه نکرده باشند.

پژوهشگران DNA جمع‌آوری‌شده از ۴۸ خانواده سوری از سه نسل را مورد بررسی قرار دادند. این خانواده‌ها شامل مادربزرگ‌ها یا مادرانی بودند که در دوران بارداری از محاصره و کشتار حما در سال ۱۹۸۲ یا قیام مسلحانه سال ۲۰۱۱  (که هر دو بخشی از جنگ داخلی سوریه بودند) گریخته بودند.

پژوهشگران با همکاری نزدیک این خانواده‌ها که اکنون در اردن زندگی می‌کنند، توانستند نمونه‌هایی از سلول‌های داخل گونه‌ی ۱۳۱ نفر را جمع‌آوری کنند. نمونه‌ها برای بررسی تغییر در آثار اپی‌ژنتیکی تجزیه‌وتحلیل شدند. تغییرات اپی‌ژنتیکی مستقیماً در توالی DNA اتفاق نمی‌افتند، بلکه تغییرات شیمیایی هستند که بر نحوه عملکرد ژن‌ها تأثیر می‌گذارند.

پژوهشگران خانواده‌هایی را که قبل از سال ۱۹۸۰ از سوریه مهاجرت کرده بودند، به‌عنوان گروه کنترل انتخاب کردند. آن‌ها در ۱۴ بخش ژنوم افرادی که مادربزرگ‌هایشان حمله حما در سال ۱۹۸۲ را تجربه کرده بودند، تغییراتی را پیدا کردند.

هشت مورد از این تغییرات حتی در DNA نسل‌های بعدی که خود خشونت را مستقیما تجربه نکرده بودند، دیده می‌شد. نتایج همچنین حاکی از آثاری از تسریع پیری اپی‌ژنتیکی بود که ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با سن را افزایش دهد. علاوه‌براین، در ۲۱ ناحیه ژنومی دیگر نیز آثاری از تغییراتی مشاهده می‌شد که مستقیما ناشی از خشونت در جنگ داخلی سوریه بودند. تغییراتی که پژوهشگران مشاهده کردند، بین قربانیان خشونت و فرزندان آنها ثابت بود و این امر نشان می‌دهد استرس ناشی از درگیری پیامرسانی شیمیایی مرتبط با ژن‌ها را تغییر داده بود.

تغییرات ژنی پایداری که در پاسخ به استرس ظاهر می‌شود و چندین نسل باقی می‌ماند، قبلاً در حیوانات دیده شده بود، اما مطالعات زیادی در مورد اینکه این اتفاق در انسان‌ها هم چگونه می‌افتد، انجام نشده بود. آنچه از مطالعه جدید مشخص نیست، این است که تغییرات مشاهده‌شده چه تأثیری بر سلامت افراد خواهند داشت.

پژوهشگران تحت‌تأثیر پشتکار و استقامت این خانواده‌ها قرار گرفته‌اند. مولیگان، انسان‌شناسی در دانشگاه فلوریدا می‌گوید: «در میان تمامی این خشونت‌ها، هنوز می‌توانیم مقاومت فوق‌العاده آن‌ها را تحسین کنیم. آن‌ها زندگی‌ رضایت‌بخش و پرباری دارند، بچه‌دار می‌شوند و سنت‌ها را ادامه می‌دهند. آن‌ها استقامت کرده‌اند. این تاب‌آوری و استقامت احتمالاً از ویژگی‌های منحصربه‌فرد انسان‌هاست. »

البته، خشونت پیامدهای مخرب بسیار بیشتری برای قربانیان و فرزندان آنها دارد و آسیب‌های قابل‌توجهی به سلامت روان و سلامت جسمی آن‌ها وارد می‌کند که به راحتی رفع نمی‌شوند.

پژوهشگران می‌گویند این نتایج احتمالاً به انواع مختلف خشونت مانند خشونت خانگی، خشونت جنسی و خشونت با اسلحه نیز قابل تعمیم است. این اعمال اثراتی ماندگار دارند که تنها مختص افراد درگیر نیست و به دیگران هم منتقل می‌شود. مولیگان می‌گوید: «این ایده که تروما و خشونت می‌توانند پیامدهایی برای نسل‌های آینده داشته باشند، باید به مردم کمک کند همدلی بیشتری داشته باشند و سیاست‌گذاران را تشویق کند بیشتر به مشکل خشونت توجه کنند.»

پژوهش در مجله‌ی Scientific Reports منتشر شده است.