تأثیر نگران‌کننده میکروپلاستیک‌ها بر گیاهان: کاهش تولید مواد غذایی در راه است

آلودگی گسترده‌ی زمین با میکروپلاستیک‌ها، تأثیرات نگران‌کننده‌ای بر منابع غذایی جهان دارد. پژوهشی جدید نشان می‌دهد که این ریزذرات با ایجاد اختلال در فرایند فتوسنتز گیاهان، موجب کاهش تولید مواد غذایی می‌شوند.

بر اساس بررسی‌ها، بین ۴ تا ۱۴ درصد از محصولات اصلی کشاورزی جهان، از جمله گندم، برنج و ذرت، به دلیل وجود ذرات آلاینده از بین می‌روند. پژوهشگران هشدار داده‌اند که با افزایش ورود میکروپلاستیک‌ها به محیط‌زیست، این مشکل می‌تواند تشدید شود.

در سال ۲۰۲۲، حدود ۷۰۰ میلیون نفر در جهان با گرسنگی مواجه بودند. پژوهش جدید تخمین می‌زند که آلودگی میکروپلاستیکی می‌تواند در طول دو دهه‌ی آینده، ۴۰۰ میلیون نفر دیگر را نیز در معرض خطر سوءتغذیه قرار دهد. پژوهشگران این وضعیت را به‌عنوان «سناریویی هشداردهنده» برای امنیت غذایی جهانی توصیف کرده‌اند.

برآوردها نشان می‌دهد که میزان کاهش محصولات کشاورزی ناشی از میکروپلاستیک‌ها، می‌تواند با کاهش تولید مواد غذایی به دلیل بحران‌های اقلیمی در دهه‌های اخیر یکسان باشد. جهان همین حالا هم با چالش تولید غذای کافی به شیوه‌ای پایدار روبه‌روست و حتی پیش‌بینی می‌شود که جمعیت جهان تا حدود سال ۲۰۵۸، به ۱۰ میلیارد نفر برسد.

پروفسور هوان ژونگ از دانشگاه نانجینگ چین و همکارانش در مطالعه نوشته‌اند: «انسان همواره در تلاش بوده است تا تولید غذا را برای جمعیت رو‌به‌رشد افزایش دهد، اما این تلاش‌ها اکنون با بحران آلودگی پلاستیکی تهدید می‌شود. یافته‌های ما بر ضرورت فوری کاهش آلودگی پلاستیکی برای حفظ امنیت غذایی جهانی تأکید دارد.»

میکروپلاستیک‌ها از تجزیه‌ی حجم عظیمی از زباله‌های پلاستیکی در محیط‌زیست به وجود می‌آیند. این ذرات با آسیب رساندن به خاک و انتقال مواد شیمیایی سمی، مانع رشد گیاهان می‌شوند. میکروپلاستیک‌ها در تمام نقاط زمین، از قله اورست گرفته تا عمیق‌ترین اقیانوس‌ها، کشف شده‌اند.

بدن انسان نیز در معرض آلودگی میکروپلاستیکی قرار گرفته است؛ این ذرات از طریق غذا و آب وارد بدن می‌شوند و در خون، مغز، شیر مادر، جفت و مغز استخوان شناسایی شده‌اند. هنوز به‌طور کامل مشخص نیست که این آلودگی چه تأثیری بر سلامت انسان دارد، اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که ممکن است با سکته‌های مغزی و حملات قلبی مرتبط باشد.

پژوهشگران تخمین زده‌اند که میکروپلاستیک‌ها میزان فتوسنتز گیاهان خشکی را حدود ۱۲ درصد و جلبک‌های دریایی را حدود ۷ درصد کاهش می‌دهند. داده‌ها برای برآورد کاهش رشد گندم، برنج و ذرت و همچنین میزان تولید ماهی و غذاهای دریایی مورد استفاده قرار گرفته است.

بررسی‌ها نشان داده‌اند که آسیا بیشترین آسیب را از این کاهش محصولات متحمل می‌شود. در آسیا تولید گندم، برنج و ذرت بین ۵۴ تا ۱۷۷ میلیون تن در سال کاهش یافته است. این رقم تقریباً نیمی از کل خسارت جهانی را تشکیل می‌دهد. در اروپا، گندم و در آمریکا، ذرت بیشترین آسیب را دیده‌اند. در حالی که کشورهای آمریکای جنوبی و آفریقا کمتر این محصولات را تولید می‌کنند، داده‌های کمتری نیز از میزان آلودگی میکروپلاستیکی آن‌ها در دسترس است.

در اقیانوس‌ها نیز میکروپلاستیک‌ها سطح جلبک‌ها را می‌پوشانند. بنابراین، کاهش میزان ماهی و غذاهای دریایی بین ۱ تا ۲۴ میلیون تن در سال برآورد شده است. این رقم حدود ۷ درصد از کل تولید جهانی را شامل می‌شود و می‌تواند منبع پروتئین حیاتی برای ده‌ها میلیون نفر باشد.

هوان ژونگ و همکارانش تأکید می‌کنند که تأثیرات میکروپلاستیک‌ها بر فتوسنتز به امنیت غذایی محدود نیست و می‌تواند سلامت کلی سیاره را نیز تهدید کند. کاهش فتوسنتز ناشی از میکروپلاستیک‌ها، ممکن است میزان جذب دی‌اکسید کربن را که در اقیانوس‌ها از طریق شکوفه‌های عظیم فیتوپلانکتون‌ها انجام می‌شود، کاهش داده و تعادل زیست‌بوم‌های مختلف را مختل کند.

برخی دانشمندان، پژوش جدید را گامی حیاتی و به‌موقع می‌دانند، اما تأکید می‌کنند که این نخستین تلاش برای سنجش تأثیر میکروپلاستیک‌ها بر تولید غذا است. بنابراین، مطالعه نیازمند بررسی‌های بیشتر برای تأیید یافته‌هاست. پژوهشگران نیز تأیید کرده‌اند که برای دستیابی به برآوردهای دقیق‌تر، به داده‌های بیشتری نیاز است.

اگرچه کشورهای جهان در ماه دسامبر نتوانستند به توافقی برای تدوین معاهده‌ای سازمان ملل جهت کاهش آلودگی پلاستیکی دست یابند، مذاکرات از ماه اوت از سر گرفته خواهد شد. دانشمندان معتقدند که این پژوهش می‌تواند در مذاکرات و تدوین برنامه‌های عملی و اهداف کاهش آلودگی پلاستیکی نقش مهمی را ایفا کند.

پژوهش در نشریه PNAS منتشر شده است.