قدیمیترین داستان جهان: نقاشی ۵۱ هزار ساله اندونزی
بیش از ۵۰ هزار سال پیش، در دل جزیرهی سرسبز سولاوسی اندونزی، انسانهای باستانی داستانی را بر دیوارهای یک غار سنگآهکی ثبت کردند که امروز بهعنوان قدیمیترین روایت مصور جهان شناخته میشود. این اثر هنری شگفتانگیز که صحنهای از شکار را به تصویر میکشد، نهتنها درک ما از تاریخ هنر را به چالش میکشد، بلکه پنجرهای نو به روی تواناییهای شناختی و خلاقیت اجدادمان میگشاید.
کشف قدیمیترین داستان مصور جهان در اندونزی
در یکی از غارهای مرتفع جزیره سولاوسی به نام «لهآنگ کارامپوآنگ»، باستانشناسان با صحنهای خارقالعاده روبهرو شدند. این غارنگاره با رنگهای قرمز و بنفش، موجوداتی نیمهانسان و نیمهحیوان (تریانتروپ) را نشان میدهد که در حال شکار حیوانی شبیه به خوک زگیلدار سولاوسی هستند. این نقاشی یک صحنه کامل و پویا را روایت میکند و صرفاً تصویری از یک حیوان تنها نیست.
اهمیت این کشف زمانی دوچندان شد که یک تیم تحقیقاتی از اندونزی و استرالیا با استفاده از یک روش تاریخگذاری پیشرفته، قدمت آن را مشخص کردند. نتایج این پژوهش که در مجله معتبر نیچر منتشر شد، نشان داد این نقاشی حداقل ۵۱٬۲۰۰ سال قدمت دارد. این تاریخ، آن را هزاران سال قدیمیتر از نقاشیهای معروف غارهای اروپایی و همچنین رکورددار قبلی در همین منطقه قرار میدهد.
انقلابی در تاریخگذاری هنر باستانی: تکنیک “پاپکورن غار”
یکی از بزرگترین چالشها در مطالعه هنر صخرهای، تعیین قدمت دقیق آن است. رنگدانههای استفادهشده در نقاشیها معمولاً فاقد مواد آلی لازم برای تاریخگذاری رادیوکربن هستند. اما دانشمندان برای حل این مشکل، راهی هوشمندانه پیدا کردهاند.
“پاپکورن غار” چیست؟
در طول هزاران سال، شرایط مرطوب غارهای سنگآهکی باعث تشکیل لایههایی از کلسیم کربنات روی نقاشیها میشود. این رسوبات معدنی که به دلیل ظاهرشان توسط محققان «پاپکورن غار» نام گرفتهاند، کلید تعیین قدمت این آثار هنری هستند. از آنجایی که این لایهها روی نقاشی تشکیل شدهاند، تاریخگذاری آنها میتواند حداقل قدمت اثر هنری زیرین را مشخص کند.
روش جدید تاریخگذاری چگونه کار میکند؟
در این مطالعه نوین، تیم تحقیقاتی به سرپرستی ماکسیم اوبرت از دانشگاه گریفیث، از لیزر برای سوزاندن لایههای بسیار نازک (کمتر از ۵۰ میکرون) از سطح «پاپکورن غار» استفاده کردند. این کار به آنها اجازه داد تا به نزدیکترین لایه به رنگدانه برسند. سپس با اندازهگیری مقادیر بسیار ناچیز اورانیوم در این لایههای معدنی، توانستند سنی دقیق و حداقلی برای آنها محاسبه کنند.
به گفته اوبرت: «ما نمیتوانیم خود نقاشی را تاریخگذاری کنیم، اما میتوانیم کلسیم کربنات روی آن را تاریخگذاری کنیم. هر بار که این کار را انجام میدهیم، قدمت این آثار به عقبتر بازمیگردد.» این روش نهتنها قدمت نقاشی غار لهآنگ کارامپوآنگ را ۵۱٬۲۰۰ سال تخمین زد، بلکه تاریخ نقاشی دیگری در غار مجاور را نیز از ۴۴٬۰۰۰ به ۴۸٬۰۰۰ سال افزایش داد.
اهمیت این کشف برای تاریخ بشر
کشف این غارنگاره پیامدهای مهمی برای درک ما از تاریخ تکامل انسان دارد. این یافتهها نشان میدهند که توانایی روایت داستان از طریق هنر، بسیار زودتر از آنچه تصور میشد در میان انسانهای مدرن شکل گرفته است.
نکات کلیدی این کشف عبارتاند از:
- هنر روایی پیچیده: این نقاشی نشان میدهد که انسانهای باستانی توانایی تفکر انتزاعی و خلق روایتهای پیچیده با شخصیتهای اسطورهای (موجودات نیمهانسان) را داشتهاند.
- همزمان با گسترش انسان: این اثر هنری درست در دورانی خلق شده که انسانهای مدرن (هوموساپینسها) از آفریقا به سمت آسیا و اقیانوسیه در حال گسترش بودند.
- اهمیت فرهنگی و آیینی: وجود صدها اثر هنری سنگی در این منطقه نشان میدهد که این غارها مکانهایی با اهمیت آیینی یا آموزشی برای جوامع باستانی بودهاند و این نقاشیها نقش مهمی در فرهنگ آنها ایفا میکردند.
این کشف بار دیگر ثابت میکند که هنر و داستانسرایی بخشی جداییناپذیر از تجربه انسانی بوده و ریشههای آن به دهها هزار سال پیش، در غارهای نمناک جنوب شرقی آسیا، بازمیگردد.
