براساس یافتههای یک پژوهش جدید، کودکانی که هزاران سال قبل در شبهجزیره ایبری زندگی میکردند، تکههایی از سنگ لوح را به صورت جغد میتراشیدند و به نوعی از آنها بهعنوان وسایل بازی خود استفاده میکردند. به نقل از وبگاه لایوساینس، باستانشناسان در گذشته تصور میکردند این نقوش اشیای مقدس نمایانگر خدایان باشند و در مراسمهای آئینی و مذهبی به کار رفته باشند. اما پژوهش جدید به نکته جالبتوجه دیگری اشاره میکند و دو احتمال استفاده بهعنوان اسباببازی یا سنگ طلسم را مطرح میکند.
محققان شورای ملی تحقیقات اسپانیا برای این پژوهش ۱۰۰ لوح از حدود ۴۰۰۰ لوح جغد را که طی سالهای مختلف در محوطههای باستانی سراسر شبهجزیره ایبری کشف شدهاند مورد بررسی قرار دادند. تمامی این حکّاکیها مربوط به عصر مس (۳۵۰۰ ق.م. تا ۲۷۵۰ ق.م.) هستند و به دلیل وجود خصوصیات مخصوص جغدها از جمله دوایری بهعنوان چشم، منقار، بالها و پرهای تزئینی مورد توجه قرار گرفتهاند. همچنین در برخی از این قطعات سنگ لوح دو سوراخ کوچک نیز وجود داشته که به باور محققان از آنها برای گذاشتهشدن پرهای واقعی پرندگان در آن استفاده میشده است.
خوآن نگرو، زیستشناسی از گروه بومشناسی تکاملی شورای ملی تحقیقات اسپانیا که محقق اصلی پژوهش جدید است در این رابطه اظهار داشت: «اولین برداشت من در زمان دیدن این حکّاکیها آن بود که درست کردن آنها باید ساده باشد. زمان و مهارت زیادی برای آنها صرف نشده و هر فردی میتوانست در ظرف چند ساعت یکی از این لوحها تهیه کند.»
یکی دیگر از خصوصیات مشترک این حکّاکیها جنس سنگها بود که همگی از سنگهای لوحه (اسلیت) ساخته شدهاند. این ماده نرم و اصطلاحاً چکشخور با قابلیت انعطاف بالای خود میتوانسته بهراحتی با استفاده از افزارهای نوکتیزی از جنس سنگ چخماق حکّاکی شود. به باور محققان حتی کودکانی که اولین درسهای خود در زمینه حکّاکی را پشت سر گذاشتهاند نیز میتوانستهاند روی این سنگها طرحهای مورد نظر خود را بکشند. اما چرا کودکان عصر مس به جای سایر حیوانات به جغد توجه ویژهای داشتهاند؟
نگرو و همکارانش همچنان توضیحی برای این موضوع ندارند، اما ظاهراً یکی از دلایل آن فراوانی جغدها در سرزمینها و نقاط مختلف جهان است. حتی امروزه هم در نواحی شهر مختلف میتوان دو گونهی رایج جغد یکی جغد کوچک و دیگری جغد گوشدراز را به وفور یافت.
به احتمال زیاد جوانان عصر مس نیز در محل زندگی خود مرتب با جغدها مواجه میشدند و ویژگیهای ظاهری متمایز این پرندگان با سرهای بزرگ و چشمان جلوی آنها باعث توجه بیشتر انسانهای آن روزگار به آنها میشده است. از این رو، حتی اگر کودکی هیچ مدلی برای نقاشی خود نداشته باشد، ظاهراً بهراحتی میتواند از روی ذهنش تصویر جغد را به مانند سایر حیوانات مشهور مانند اسب، سگ و فیل نقاشی کند.
نگرو و همکارانش برای آزمایش این فرضیه از گروهی از کودکان داوطلب خواستند تصاویر جغد را نقاشی کنند. جالب اینکه نقاشیهای این کودکان امروزی شباهت باورنکردنی به حکّاکیهای باستانی داشت. نگرو اشاره میکند که نقاشی کشیدن از جغدها ظاهراً قسمتی از پروسهی یادگیری کودکان است.
جادوی استتار به شیوهی جغدی
میشل لانگلی، دانشیار باستانشناسی از دانشگاه گریفیث در کوئینزلند استرالیا که در سال ۲۰۱۸ پژوهش مشابهی در مورد اسباببازیهای کودکان عصر یخبندان انجام داده همین نظر را دارد. تجزیه و تحلیلهای او و همکاران از فرهنگهای مختلف جهان نشان میدهد که کودکان در هر نقطهای اسباببازیهای مخصوص به خود را داشتهاند. این اسباببازیها از رایجترین اِلمانهای فرهنگی یا مواد معمولی ساخته میشدند و شکل آنها نیز از محیط اطراف گرفته میشد.
میدانیم که عروسکها یا مجسمههای کوچک جهانشمول بودهاند و شکل آنها به احتمال بسیار زیاد از حیوانات عادی یا مهم هر فرهنگ تبعیت میکرده است. بنابراین، جغدهای شبهجزیرهی ایبری در عصر مس نیز چنین حالتی داشتهاند.
۵۸۵۸
