تمدن باستانی مایا در بازه زمانی سال 1000 قبل از میلاد تا 1500 بعد از میلاد مسیح صدها هرم در منطقه آمریکای میانه ساخت. با این حال، سوالی که احتمالا ذهن بسیاری از مردم را مشغول کرده این است که سازندگان این هرمها چه چیزی را در این سازههای عجیب مخفی میکردند؟
محققان میگویند هرمهای تمدن مایا هم درست مثل هرمهای بزرگ مصر دربرگیرنده گنجینهها و مقبرهها بودهاند. اما نکته جالب اینجاست که این هرمها گاهاً روی هرمهای کوچکتری ساخته میشدند؛ در واقع هرم بزرگ شامل یک یا چند هرم کوچکتر در دل خود است.
برای مثال، در داخل هرم «ال کاستیو» در منطقه «چیچن ایتزا» در شبهجزیره یوکاتان هرم دیگری وجود دارد که خود دربرگیرنده یک هرم دیگر است. «آندرس تخرو-آندراده»، استاد دانشگاه مستقل ملی مکزیک (UNAM) که تحقیقاتی درباره ال کاستیو داشته، میگوید: «ساکنان باستانی شبهجزیره یوکاتان با رسیدن به منطقهای که قبلا مردم در آن زندگی میکردند و متروکه شده بود، سازههای قدیمی را تخریب نمیکردند. آنها در عوض سازههایی روی این سازهها میساختند و به این روش به کار خود ادامه میدادند.»
«دنیس لورنیا آرگوته اسپینو»، محقق موسسه ملی انسانشناسی و تاریخ مکزیک (INAH) میگوید این رفتار صرفا مختص به هرم ال کاستیو نیست؛ چند هرم مایایی و غیرمایایی دیگر هم چنین شرایطی دارند. اسپینو میگوید ساخت یک هرم روی یک هرم دیگر در دوره پیشا-هیسپانیک (قبل از ورود اسپانیاییها به این منطقه) رایج بود. سازههای اصلی در مناطقی که برای مدتهای مدید میزبان مردم بود، معمولا در اثر چند فاز ساخت و ساز به وجود میآمد.
معابد و مقبرههایی برای بزرگان تمدن مایا
با این حال، هرمهای چندلایه رایجترین چیزهایی نیستند که باستانشناسان در هرمهای تمدن مایا پیدا کردهاند. در برخی از این هرمها معابدی وجود داشته که برخی از آنها برای برگزاری آیینهای خاص و برخی برای میزبانی از مقبره حاکمان و چهرههای برجسته استفاده میشدند.
مقبرهها حاوی اشیاء هنری خاصی مثل ماسکهای یشمی (برای درگذشتگان)، مهرههای زینتی یشمی، خنجرهای ابسیدین و تیغ نوعی ماهی پهن بودند که نمادی برای از خودگذشتگی در تمدن کهن مایا محسوب میشد. مایاها از این تیغ ماهی برای تزئین گوش، گونه و زبان استفاده میکردند و خون حاصله را به بتهای خود اهدا میکردند.
تمدن مایا ارزش زیادی برای اشیاء یشمی قائل بود. یکی از مشهورترین نمونههای این مسئله در تختی به شکل پلنگ دیده میشود که در هرم ال کاستیو کشف شده است. «کارل تائوبه»، انسانشناس دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید در سال 2005 در مقالهای در این باره نوشت: «تمدن باستانی مایا یشم را نه فقط به خاطر ارزش و زیبایی بلکه به عنوان سنگی نمادین با ارزشهای والا در نظر میگرفتند. یشم یکی از اجزای مهم در آیینهای تدفین و مراسمات مذهبی برای فراخواندن خدایان و اجداد افراد بود.»
هرمهای تمدن مایا دربرگیرنده اشیاء مهم بسیار بیشتری بودند. برای مثال، هرم منطقه «سن بارتولو» در شمال گوآتمالا حاوی قطعهای بود که احتمالا تکهای از قدیمیترین تقویم تمدن مایا مربوط به بیش از 2200 سال پیش است. یا در هرم «کوپان» در هندوراس، پلکانی وجود دارد که روی آنها بیش از 2000 علامت (گلیف) مایایی حک شده است. بر اساس گزارشی که موسسه Getty Conservation در سال 2006 منتشر کرد، این نوشتهها تاریخ حاکمان کوپان را روایت میکند.
تمدن مایا در نوشتار خود از سیستمی استفاده میکرد که گاهاً با عنوان «هیروگلیف مایایی» شناخته میشود. در این سیستم نوشتاری گلیفهایی وجود دارد که نماینده صداهای تشکیلدهنده کلمات قابل فهم هستند. محققان از طریق همین گلیفها موفق به خواندن و ترجمه این نوشتهها شدهاند.
