غزال زیاری: طلا فلزی سنگین و یکی از عناصر کمیاب در کره زمین است که در فضا و در پی برخورد ستارههای نوترونی شکل میگیرد؛ اما واقعاً طلا تا چه اندازه در زمین کمیاب است و در حال حاضر در جهان چه مقدار طلا وجود دارد؟
برای پاسخ به این پرسش، بهتر است ابتدا از میزان طلایی که انسان تاکنون استخراج کرده شروع کنیم. سازمان زمینشناسی آمریکا (USGS) برآورد کرده که در طول تاریخ، انسانها حدود ۲۰۶ هزار تن طلا از دل سنگها و رودخانهها استخراج کردهاند و بخش زیادی از طلای استخراجشده، امروزه صرف ساخت جواهرات میشود.
این برآورد بهطور قابلتوجهی کمتر از رقمی است که شورای جهانی طلا اعلام کرده. به گفته این شورا، تاکنون ۲۳۸.۳۹۱ تن طلا در سراسر دنیا استخراج شده است (مقداری که در یک مکعب به ضلع حدود ۲۲ متری جای میگیرد.) طبق گفته شورا، حدود ۴۵ ٪ این طلا صرف ساخت جواهرات، ۲۲ ٪در قالب شمش و سکه ذخیره شده و ۱۷ درصد آن در بانکهای مرکزی دنیا نگهداری شده است.
ذخایری که هنوز تمام نشده
تا به امروز انسانها بخش قابلتوجهی از طلای قابلاستخراج اقتصادی از پوسته زمین را برداشت کردهاند، اما همچنان ذخایر زیادی باقیمانده است. در جدیدترین گزارش “خلاصه کالاهای معدنی” مربوط به طلا از سوی سازمان زمینشناسی آمریکا، به این نکته اشاره شده که هنوز حدود ۷۰.۵۵۰ تن طلا در ذخایر اقتصادی جهان وجود دارد. طبق این گزارش، روسیه، استرالیا و آفریقای جنوبی کشورهایی با بیشترین ذخایر کشفنشده هستند؛ اما در سال ۲۰۲۴ میلادی، چین بیش از هر کشور دیگری طلا استخراج و روانه بازار کرده است.
کارشناسان میان “ذخایر” (بخشهایی از معادن که استخراج آنها بهصرفه اقتصادی است) و “منابع” (معادنی که اطلاعات زمینشناسی کمی درباره آنها وجود دارد و چندان هم قابلاعتماد نیستند) تفاوت قائل میشوند. براساس دادههای شورای جهانی طلا که از مؤسسه تحقیقاتی Metals Focus استخراج شده، ذخایر جهانی طلا حدود ۶۰,۳۷۰ تن برآورد میشود، درحالیکه منابع طلای جهانی حدود ۱۴۵,۶۲۶ تن تخمین زده شده است.
با جمعبندی برآوردهای سازمان زمینشناسی آمریکا و شورای جهانی طلا، به نظر میرسد که در مجموع بین ۲۷۷ هزار تا ۲۹۹ هزار تن طلا در اشیای انسانی و ذخایر شناختهشده پوسته زمین وجود دارد. بااینحال، عدم قطعیت در این اعداد بسیار زیاد است.
تخمین غلظت طلا در پوسته زمین
علاوه بر این، بیشتر طلای زمین در معادن متمرکز و در چرخه اقتصادی بالای زمین قرار ندارد. ذرات و تکههای ریز طلا که استخراج آنها صرفه اقتصادی ندارد، در سراسر پوسته زمین، بهویژه در آب دریا و سنگهای آذرین پراکندهاند؛ طبق اعلام دانشگاه کالیفرنیا، غلظت طلا در پوسته زمین حدود ۴ بخش در یک میلیارد (۰.۰۰۴ گرم در هر تن سنگ) است؛ بنابراین و براساس گزارش ضرابخانه سلطنتی بریتانیا، مجموع تمام ذرات طلای موجود در پوسته زمین احتمالاً حدود ۴۴۱ میلیون تن وزن دارند.
اگرچه این مقدار بسیار زیاد به نظر میرسد، اما همچنان تنها بخش ناچیزی از طلای واقعی موجود در سیاره ماست. طبق گفته زمینشناسان، ۹۹ درصد طلای جهان در هسته زمین نهفته است؛ مقداری که میتواند کل کره زمین را با لایهای به ضخامت نیم متر بپوشاند.
طبق گفته کریس وویسی، زمینشناس معادن و پژوهشگر دانشگاه موناش استرالیا، وقتی زمین شکل گرفت، بیشتر طلای موجود به دلیل چگالی بالا، به سمت هسته زمین فرو رفت. او دراینباره توضیح داد: «تصور کنید که ۹۹.۵٪ جرم زمین زمانی شکل گرفت که همهچیز مذاب بود و میتوانست براساس چگالی تفکیک شود (بنابراین طلا به سمت هسته زمین فرو رفت).»
طلاهایی که از فضا به زمین رسیده
نیم درصد باقیمانده از طلا بعدها و در دوران “بمباران سنگین دیرهنگام” به زمین رسید؛ دورهای بین ۴.۱ تا ۳.۸ میلیارد سال پیش که زمین بهشدت مورد هجوم شهابسنگها قرار میگرفت و همین مقدار طلایی است که امروزه در پوسته زمین و معادن یافت میشود. وویسی ادامه داد: «بخش زیادی از فلزات گرانبهای زمین که امروز بهصورت معادن وجود دارند، از همین رویداد منشأ گرفتهاند؛ چرا که دیرتر به سطح زمین رسیده و بنابراین در هسته کره زمین که از آهن-نیکل تشکیل شده، محبوس نشدهاند.»
از زمان آن بمباران سنگین تا به امروز، مقدار طلا روی کره زمین تغییر چندانی نکرده. ورود طلا به کره زمین از طریق شهابسنگها تقریباً ناچیز است و طلای موجود در زمین فقط توسط فرآیندهای زمینشناسی جابجا شده و در قالب معادن جدید ظاهر میشود.
با توجه به اینکه بخش اعظم طلای زمین در هسته کره خاکیمان پنهان است و تمرکز آن در پوسته بسیار متغیر به نظر میرسد، وویسی بهشدت تردید دارد که روزی پژوهشگران بتوانند مقدار دقیق طلای کره زمین را محاسبه کنند. درعینحال ازنظر او تقریباً غیرممکن است بدانیم چه مقدار طلا هنوز کشف نشده است.
منبع: livescience
۲۲۷۲۲۷
