غزال زیاری: در بین گنجینههای طلایی پرزرق و برق از عصر برنزی ایبری، چند شی مختلف یافت شده که ممکن است بسیار ارزشمند باشند. در بین این اشیا، یک دستبند و یک نیمکره توخالی زنگ زده که با طلا تزئین شده دیده میشود که به گفته محققان جنس آنها از فلزهای موجود در کره زمین نیست؛ بلکه از آهنی است که از شهابسنگهایی که از آسمان سقوط کردهاند.
این کشف توسط سالوادور رویرا یورنس، رئیس بازنشسته حفاظت در موزه ملی باستانشناسی اسپانیا انجام شده و او معتقد است که فناوری و تکنیکهای فلزکاری متعلق به بیش از ۳۰۰۰ سال پیش در ایبریا به مراتب پیچیده تر و پیشرفته تر از چیزی است که تصور می شده.
شصت شی ارزشمند از عصر آهن
این گنجینه که “گنج ویینا” نام گرفته، متشکل از ۶۶ شی است که عمدتا از جنس طلا هستند و بیش از شصت سال پیش در سال ۱۹۶۳ در آلیکانته اسپانیا یافت شده و از آن زمان به بعد از آنها به عنوان یکی از مهمترین نمونههای عصر برنز در شبه جزیره ایبری و کل اروپا یاد میشوند.
البته تعیین سن دقیق این مجموعه اشیا کار دشواری است که به لطف بررسی دو شی، انجام شده است: یک نیمکره کوچک تو خالی که تصور میشود بخشی از یک عصا یا دسته شمشیر باشد و یک دستبند ؛ هر دوی آنها طبق توصیف باستانشناسان، ظاهری آهنی دارند و به نظر میرسد که از آهن ساخته شده باشند.
عصر آهن (دورهای که در آن آهن ذوب شده زمینی، جایگزین برنز شد) در شبه جزیره ایبری ، در حدود سال ۸۵۰ قبل از میلاد آغاز شد. مشکل اینجاست که قدمت این وسایل طلایی به بین ۱۵۰۰ تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد. از همین رو بررسی محل یافت این مصنوعات آهنی در “گنجینه ویینا” برای محققان در حکم یک معما به نظر میرسد.
مقایسه آهن زمینی و آهن شهابسنگها
باید این را مدنظر داشت که سنگ آهن کشف شده از پوسته زمین، تنها منبع آهن چکشخوار موجود در کره زمین نیست و در جاهای مختلف دنیا، مصنوعات آهنی متعددی متعلق به پیش از عصر آهن یافته شده که از شهابسنگها ساخته شدهاند که شاید معروفترین آنها، خنجر آهنی شهاب سنگ فرعون توتعنخآمون باشد ؛ هرچند که سلاحهای دیگری نیز در عصر برنز از شهابسنگها ساخته شده و بسیار هم ارزشمند بودند.
اما راه تشخیص آهن موجود در زمین و آهن شهابسنگها چیست: آهن شهابسنگها، دارای میزان به مراتب بیشتری از نیکل در مقایسه با آهنی است که از پوسته کره زمین استخراج میشود؛ در نتیجه محققان با کسب اجازه از موزه باستانشناسی شهرداری ویینا که این مجموعه را در اختیار دارد، با دقت به بررسی دو شی پرداخته و میزان نیکل موجود در آنها را اندازهگیری کردند.
گنجینههایی که زمینی نبودند
آنها با دقت تمام از هردو شی، نمونهبرداری کرده و برای تعیین ترکیب مواد آنها،از طیفسنج جرمی استفاده نمودند. با وجود درجه بالای خوردگی در هر دو شی، که ساختار عنصری آنها را دستخوش تغییراتی کرده بود، نتایج به دست آمده حکایت از آن داشت که هم دستبند و هم نیمکره، از آهن موجود در شهاب سنگها ساخته شدهاند.
این امر، معضل چگونگی همسویی این دو شی با دیگر اشیای موجود در این کلکسیون را حل کرد: همه آنها در یک دوره زمانی که به ۱۴۰۰ تا ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمیگدرد، تعلق دارند.
محققان در مقاله منتشر شده دراین باره نوشته اند:« دادههای موجود حکایت از آن دارد که کلاه و دستبند گنجینه ویینا، احتمالا دو قطعه اولیهای هستند که در شبه جزیره ایبری با استفاده از آهن موجود در شهابسنگها ساخته شدهاند. این با گاهشماری دوره برنز متاخر که به قبل از آغاز تولید گسترده آهن زمینی برمیگردد، مطابقت دارد.»
در حال حاضر با توجه به اینکه این اشیا دچار خوردگی زیادی هستند، نتایج به دست آمده قطعی به نظر نمیرسند؛ اما تیم تحقیقاتی اعلام کرده که با به کارگیری تکنیکهای جدیدتر و غیر تهاجمیتر، میتوان به مجموعهای از دادههای دقیقتر دست یافت.
منبع: sciencealert
۵۸۵۸
