کشف شواهد از پدیده‌ای بی‌سابقه: سیاره‌ای که ستاره‌اش را به انفجار واداشته است

اخترشناسان برای اولین بار شواهدی از «سیاره‌ای با آرزوی مرگ» پیدا کرده‌اند. این سیاره‌ آن‌قدر به ستاره‌اش نزدیک است و با سرعت زیاد دور به‌دور آن می‌چرخد که باعث شده ستاره با انفجارهای شدید، آن را به‌آرامی بسوزاند و نابود کند.

سیاره مذکور که HIP 67522 b نام گرفته، جرمی کم‌چگال و به‌اندازه‌ی مشتری است که در مداری بسیار نزدیک به دور ستاره‌ی میزبان خود می‌چرخد و هر هفت روز یک بار مدارش را کامل می‌کند. این فاصله‌ی بسیار نزدیک، میدان مغناطیسی ستاره را دچار اختلال می‌کند و موجب فوران‌های عظیم ستاره‌ای می‌شود که به‌سوی سیاره بازمی‌گردند و باعث کوچک‌تر شدن و از دست رفتن تدریجی جرم آن می‌شوند.

دانشمندان در مطالعه‌ای تازه در نشریه نیچر، گزارش کرده‌اند که این نخستین بار است که مشاهده می‌شود سیاره‌ای بر ستاره‌ی میزبان خود تأثیر می‌گذارد. کاترینا ایلین، نویسنده اصلی مطالعه و دانشمند اخترفیزیک موسسه رادیواخترشناسی هلند در بیانیه‌ای گفت: «به‌نظر می‌رسد این سیاره باعث ایجاد شراره‌های بسیار شدید و پرانرژی در ستاره می‌‌شود. امواجی که سیاره در امتداد خطوط میدان مغناطیسی ستاره ارسال می‌کند، در لحظات خاصی باعث شروع شراره‌ها می‌شوند. اما انرژی این شراره‌ها بسیار بیشتر از انرژی امواج است. فکر می‌کنیم این امواج باعث فعال‌شدن انفجارهایی می‌شوند که ازقبل آماده‌ی رخ دادن بوده‌اند.»

ستارگان، توپ‌های بسیار بزرگی از پلاسماهای داغ هستند که ذرات باردار آن‌ها، یعنی یون‌ها، روی سطحشان حرکت می‌کنند و باعث ایجاد میدان‌های مغناطیسی قوی می‌شوند.

ازآنجا که خطوط میدان مغناطیسی نمی‌توانند یکدیگر را قطع کنند، گاهی این میدان‌ها در هم گره می‌خورند و ناگهان باز می‌شوند و همین امر باعث پرتاب انفجارهایی از تابش به نام شراره‌های ستاره‌ای می‌شود. گاهی این شراره‌ها همراه با فوران‌های عظیمی از پلاسمای سطح ستاره هستند که به آن فوران جرم تاج ستاره‌ای گفته می‌شود.

بسیاری از سیاره‌ها، ازجمله زمین، دارای میدان مغناطیسی هستند و اخترشناسان مدت‌هاست که کنجکاو بوده‌اند بدانند آیا سیاره‌هایی که در مدارهای نزدیک به ستاره‌های خود قرار دارند، می‌توانند میدان‌های مغناطیسی قدرتمند ستارگانشان را به اندازه‌ای مختل کنند که باعث وقوع انفجارهای ستاره‌ای شوند یا خیر.

برای بررسی موضوع، اخترشناسان با استفاده از ماهواره نقشه‌بردار فراخورشیدی گذران ناسا (TESS) که سیاره‌های فراخورشیدی را با شناسایی افت نور موقت ستارگان هنگام گذر سیاره‌ها از مقابلشان کشف می‌کند، به رصد گسترده‌ای از ستارگان پرداختند. پژوهشگران پس از شناسایی HIP 67522 b به‌عنوان هدف، از ماهواره چیاپس آژانس فضایی اروپا برای انجام بررسی‌های بیشتر استفاده کردند. این ماهواره می‌تواند به‌طور بسیار دقیق ستارگان خاصی را هدف‌گیری کند.

شراره‌ها به‌تدریج جو پراکنده‌ی سیاره را لایه به لایه از بین می‌برند. اگرچه HIP 67522 b اکنون به اندازه‌ی مشتری است، طبق پیش‌بینی‌ها، در طول ۱۰۰ میلیون سال آینده ممکن است به اندازه‌ی نپتون کوچک شود.

پژوهشگران قصد دارند برای بررسی بیشتر پدیده‌ی بی‌سابقه، با استفاده از ماهواره‌های تس، چیاپس و سایر تلسکوپ‌های جستجوگر سیاره‌های فراخورشیدی مانند پلاتو  که قرار است سال ۲۰۲۶ پرتاب شود، داده‌های بیشتری جمع‌آوری کنند.

ایلین با اشاره به جدید بودن این پدیده برای دانشمندان می‌گوید تمایل دارد ابتدا به بررسی دو موضوع بپردازد: «اولین کار این است که با استفاده از طول موج‌های مختلف (چیاپس طول موج‌های مرئی تا نزدیک به فروسرخ را پوشش می‌دهد) بررسی کنیم که در این شراره‌ها چه نوع انرژی‌هایی آزاد می‌شود. به‌عنوان مثال، تابش‌های فرابنفش و اشعه‌های ایکس برای سیاره‌ خطرناک هستند. مورد دوم این است که نمونه‌های دیگری از این نوع ستاره و سیاره را پیدا و آن‌ها را هم بررسی کنیم. وقتی نمونه‌های زیادی از این مورد در دست باشد، دانشمندان بهتر می‌توانند این پدیده مطالعه و نظریه‌های خود را آزمایش کنند.»