تینا مزدکی_ محققان میگویند دادههای جمعآوریشده از یک ماهواره ناسا نشان میدهد که در پی طوفان ژئومغناطیسی فوقالعاده قوی بهار گذشته، دو کمربند تشعشعی اضافی دور زمین ایجاد شد، این ساختار قبلاً دیده نشده بود و احتمالاً هنوز هم وجود دارد.
در ماه مه ۲۰۲۴، زمین با بزرگترین طوفان ژئومغناطیسی خود در ۲۱ سال گذشته روبهرو شد، طوفانی که پس از هجوم رگباری از طوفانهای خورشیدی به سیاره ما برخورد کرد و مغناطیس کره را مختل کرد و برخی از گستردهترین نمایشگرهای شفق قطبی در ۵۰۰ سال گذشته را به تصویر کشید. اختلال ژئومغناطیسی همچنین باعث اختلال در عملکرد ابزارهای وابسته به GPS شد.
در مطالعه جدیدی که در ۶ فوریه در مجله تحقیقات ژئوفیزیکی فیزیک فضایی منتشر شد، محققان دادههای جدید جمعآوریشده توسط ماهواره آزمایش کمربند تشعشعی داخلی ناسا (CIRBE) را تجزیهوتحلیل کردند و کشف کردند که دو کمربند تشعشعی موقت نیز در اطراف سیاره ما به دنبال طوفانها پدید آمدهاند.
این کمربندها زمانی ایجاد شدند که ذرات باردار ناشی از فورانهای خورشیدی در میدان مغناطیسی زمین به دام افتادند. این نوارها شبیه کمربندهای ون آلن هستند. کمربندهای ون آلن، یک جفت کمربند تابشی دائمی شکل دونات هستند که تا ۳۶۰۰۰ مایل (۵۸۰۰۰ کیلومتر) از سطح زمین گسترشیافته و به محافظت از سیارههای خورشیدی کمک میکند. حال این دو کمربند تشعشعی جدید در فضای بین کمربند داخلی ون آلن و کمربند بیرونی ون آلن به وجود آمدهاند.
مانند ساختار کمربندهای دائمی، کمربند تشعشعی بیرونی حاوی الکترونهایی بود که با سرعت نزدیک به نور به اطراف میچرخیدند. درعینحال، درونیترین کمربند تشعشعی حاوی تعداد شگفتانگیزی از پروتونها بود که قبلاً هرگز در سایر کمربندهای تشعشعی موقت دیگر دیده نشده بود. محققان بعد از بررسی و مقایسه دادههای قبل و بعد از طوفان گفتند که این کمربند واقعاً چیز جدیدی است و پیکربندی کمربند پروتون واقع خیرهکننده بوده است.
ماهواره CIRBE پس از عملکرد نادرست در اواسط آوریل سال گذشته در طوفان ماه می از کار افتاد، اما در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴، بهطور ناگهانی دوباره فعال شد و اندازهگیریها را از سر گرفت. ماهواره در فضاپیمایی با اندازه جعبه نان بود که به نام CubeSat شناخته میشود. این فضاپیما مجهز به دستگاه منحصربهفردی بود که میتوانست ذرات خاصی را در کمربندهای ون آلن تشخیص دهد.
به گفته محققان اگر این سیستم مجدد شروع به کار نمیکرد، هرگز کمربند پروتونی جدید کشف نمیشد؛ گویا این اطلاعات در دادههای سایر فضاپیماها قابلمشاهده نبود و اکنون آنها مفتخر هستند که CubeSat چنین کشفی را انجام داده است.
کمربندهای تشعشعی موقت چیز جدیدی نیستند. پس از طوفانهای بزرگ خورشیدی، ذرات باردار اغلب به مدت چند هفته بهطور موقت بین کمربندهای ون آلن به دام میافتند. بااینحال، آنچه این کمربندها را از سایر کمربندهای موقت متمایز میکند، این است که به خاطر شدت طوفان خورشیدی که رخ داد، احتمالاً این کمربندها بیشتر از سایر کمربندهای موقت، باقی بمانند.
به گفته محققان، کمربند الکترونی بیرونی حدود سه ماه پس از طوفان، به دنبال تشعشعات بیشتر از یک طوفان بزرگ خورشیدی در ژوئن و دیگری در ماه اوت ناپدید شد. بااینحال، کمربند پروتون که کمربند داخلی بود، بسیار انعطافپذیرتر است و بهاحتمالزیاد هنوز هم وجود دارد. اما بدون اطلاعاتی که از CIRBE به دست میآیند، همچنان نمیتوان با اطمینان دراینباره صحبت کرد.
در حال حاضر مشخص نیست که چرا کمربند داخلی برای مدت طولانی وجود دارد، البته میتواند به دلیل پیکربندی منحصربهفرد آن باشد یا به افزایش تعداد طوفانهای خورشیدی در طول فعالترین مرحله چرخه تقریباً ۱۱ ساله خورشیدی که در اوایل سال گذشته آغاز شد، مرتبط باشد.
منبع: livescience
۲۲۷۳۲۳
