کسوف و سکوت طبیعت: خورشیدگرفتگی کلی آمریکا راز حساسیت پرندگان به نور را فاش کرد

وقتی خورشیدگرفتگی کلی ۸ آوریل ۲۰۲۴ سراسر آمریکای شمالی را در تاریکی فرو برد، پرندگان آوازخوان نیز ناگهان خاموش شدند. در سکوتی غریب، تنها صدای قورباغه‌های شب‌زی و زوزه‌ی دوردست شنیده می‌شد. اما به محض بازگشت نور، همه‌چیز دوباره جان گرفت؛ صدها پرنده، سپیده‌دم تازه‌ای را با هم‌نوایی شادمانه خوش‌آمد گفتند.

اکنون، نتایج بزرگ‌ترین مطالعه‌ای که تاکنون در این زمینه انجام شده است، نشان می‌دهد حتی اختلال نوری چهار دقیقه‌ای نیز می‌تواند ساعت زیستی حیوانات را بازتنظیم کند. این کشف به حفاظت از گونه‌ها در برابر تهدیدهایی مانند آلودگی نوری کمک خواهد کرد.

به‌گزارش ساینتیفیک‌امریکن، پژوهش که به رهبری کیمبرلی روزول، زیست‌شناس در دانشگاه ایندیانا، انجام شد، بر پایه‌ی داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط صدها شهروند-دانشمند و دستگاه‌های ضبط خودکار استوار است. محققان برای این کار یک اپلیکیشن موبایل به نام سولاربرد طراحی کردند که داوطلبان با استفاده از آن، رفتار پرندگان را پیش از خورشیدگرفتگی، در طول رویداد و پس از آن، ثبت می‌کردند. مشارکت عمومی فراتر از انتظار بود و نزدیک به هفت هزار مشاهده‌ی معتبر از کانادا تا مکزیک به دست آمد.

کیمبرلی روزول می‌گوید تجربه واقعاً خارق‌العاده بود؛ پژوهش ما نشان می‌دهد که موجودات زنده تا چه اندازه به تغییرات نور در محیط طبیعی خود حساس‌اند.

تحلیل‌ها مشخص کرد که ۲۹ گونه از ۵۲ گونه‌ پرنده‌ی شناسایی‌شده، تغییر چشمگیری در الگوی آوازخوانی خود نشان دادند. برای مثال، سینه‌سرخ آمریکایی که به آوازهای بلند سحرگاهی مشهور است، در آن بعدازظهر بیش از پنج برابر معمول آواز خواند. جغد خالدار نیز که پرنده‌ای شب‌زی است، چهار برابر بیشتر از حالت عادی صدا تولید کرد. در مقابل، پرندگانی مانند گنجشک خانگی که الگوی آواز صبحگاهی مشخصی ندارند، تغییر چندانی از خود نشان ندادند.

به گفته‌ی اندرو فارنسورث، پرنده‌شناس در دانشگاه کرنل، پژوهش آزمایشی طبیعی و بی‌نظیر بود که «مجموعه‌داده‌ای غنی و منحصربه‌فرد» فراهم کرد. او معتقد است هنوز انواع دیگری از رفتارها در این داده‌ها پنهان است که می‌تواند پرسش‌های تازه‌ای پیش روی علم بگذارد.

یافته‌های تیم کاربردهای عملی مهمی دارند. به گفته‌ی روزول، گام بعدی شناسایی دقیق همان ۲۹ گونه‌ای است که واکنش شدیدی به تغییر نور نشان دادند. این گونه‌ها را می‌توان به‌عنوان پرندگان «فوق‌العاده حساس» به نور علامت‌گذاری کرد و از این دانش برای طراحی راهبردهای مؤثرتر جهت کاهش آلودگی نوری در زیستگاه‌های طبیعی آن‌ها بهره برد. چنین رویدادهایی حس ارتباط انسان با طبیعت را نیز تقویت می‌کنند.

خورشیدگرفتگی کلی، پدیده‌ای منحصربه‌فرد است و به‌ندرت در یک مکان تکرار می‌شود. به همین دلیل، مطالعه‌ی اثرات آن بر حیات‌وحش آسان نیست. خورشیدگرفتگی ۲۰۲۴ همزمان با فصل مهاجرت پرندگان در آمریکای شمالی رخ داد و به گفته‌ی روزول، فرصتی بود که شاید تنها یک بار در طول زندگی‌اش فراهم شود. او می‌گوید: «همه‌چیز دقیقاً هماهنگ بود؛ تکرار چنین رویدادی، احتمالاً دیگر در زمان حیات من رخ نخواهد داد.»

پژوهش در نشریه ساینس منتشر شده است.