کاهش مصرف کافئین چگونه باعث می‌شود خواب‌هایمان واضح‌تر شود؟

آیا تا‌به‌حال متوجه شده‌اید که بعد از کاهش مصرف قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار، خواب‌هایتان زنده‌تر و عجیب‌تر می‌شوند؟ این تجربه برای بسیاری از افراد اتفاق می‌افتد و تحقیقات علمی نشان می‌دهد که ممکن است کافئین با تأثیر روی خواب و ریتم شبانه‌روزی بدن، فرصت ما برای تجربه‌ی خواب‌های زنده و به یادماندنی را محدود کند.

کاهش کافئین مزایای زیادی دارد؛ مثل دندان‌های سفیدتر و کاهش تعداد دفعات رفتن به دستشویی، اما بسیاری از افراد گزارش می‌دهند که بعد از کم کردن قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار، خواب‌های زنده و گاهی حتی ترسناک تجربه می‌کنند. این پدیده عجیب معمولاً ظرف چند روز بعد از کاهش مصرف کافئین رخ می‌دهد. اما آیا واقعاً علم پشت این موضوع وجود دارد؟ کارشناسان در مطلبی در وب‌سایت کانورسیشن به این موضوع پرداخته‌اند.

کافئین ماده‌ای محرک است که باعث می‌شود احساس هوشیاری و بیداری داشته باشیم. این ماده با مهار آدنوزین در مغز عمل می‌کند. آدنوزین در طول روز و زمانی که ما بیدار و فعال هستیم، جمع می‌شود و باعث می‌شود شب‌ها احساس خواب‌آلودگی داشته باشیم. هنگام خواب، آدنوزین از بدن پاکسازی می‌شود و صبح با حس تازگی و انرژی بیدار می‌شویم تا دوباره این چرخه تکرار شود.

کافئین پیام خواب‌آلودگی آدنوزین را مسدود می‌کند. بنابراین، با وجود اینکه آدنوزین در مغز وجود دارد، ما احساس خستگی و خواب‌آلودگی کمتری داریم. وقتی اثر کافئین از بین می‌رود، میل به خواب دوباره افزایش می‌یابد.

تحقیقات مستقیم زیادی وجود ندارد که ثابت کند کاهش مصرف کافئین باعث خواب‌های زنده‌تر می‌شود، اما رابطه‌ای منطقی وجود دارد. کیفیت خواب و رویاها ارتباط نزدیکی با هم دارند. بسیاری از افراد گزارش می‌دهند که بعد از کاهش کافئین ظرف چند شب، خواب‌هایشان زنده‌تر، مفصل‌تر یا عجیب‌تر می‌شوند.

علت احتمالی آن است که کافئین باعث می‌شود کل خواب کمتر شود و شب‌ها بیشتر بیدار شویم. وقتی کافئین کمتر مصرف شود، بدن فرصت پیدا می‌کند خودش را بازسازی کند و خواب بیشتری، به‌ویژه خواب REM (خواب با حرکت سریع چشم) داشته باشد.

خواب REM همان مرحله‌ای است که بدن آرام است اما مغز بسیار فعال است و اغلب رویاها در این مرحله رخ می‌دهند. هرچه مدت REM بیشتر باشد، مغز فرصت بیشتری برای خلق رویاهای زنده و پرجزئیات پیدا می‌کند. همچنین وقتی از مرحله خواب REM، بیدار می‌شویم، شانس اینکه رویاهایمان را به خاطر بسپاریم بیشتر است، چون آن رویا هنوز تازه و زنده در حافظه‌ی کوتاه‌مدت ماست و هنوز محو نشده است.

پس وقتی کافئین کمتر مصرف می‌کنیم، خواب REM بیشتری داریم و به همین دلیل خواب‌هایمان زنده‌تر هستند و راحت‌تر به خاطرمان می‌آیند. البته خواب و رویا پیچیده هستند و همه افراد تجربه یکسانی نخواهند داشت و ممکن است این اثر فقط چند روز یا هفته ادامه داشته باشد.

درحالیکه شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد کاهش مصرف کافئین باعث خواب‌های زنده‌تر می‌شود، ارتباطی منطقی قابل تصور است: کافئین روی خواب اثر می‌گذارد، خواب روی رویا اثر می‌گذارد و کاهش کافئین می‌تواند فرصتی به مغز بدهد تا زمان بیشتری در REM سپری کند.

وقتی به کافئین فکر می‌کنیم، معمولاً قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا به ذهنمان می‌آید، اما کافئین در نوشابه‌های گازدار، شکلات، چای، مکمل‌های پیش از تمرین و حتی برخی داروها وجود دارد.

کافئین فوایدی از جمله بهبود عملکرد ذهنی و سلامت روان نیز دارد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند نوشیدن قهوه می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را کاهش دهد و مصرف کافئین با کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون مرتبط است. قهوه همچنین حاوی ویتامین‌های گروه B و آنتی‌اکسیدان است که بخش مهمی از رژیم غذایی سالم محسوب می‌شوند.

کافئین ممکن است به کاهش خستگی در افرادی که شیفت شب کار می‌کنند، کمک کند. حتی کسانی که شیفت کاری ندارند، ممکن است بدون یک یا دو فنجان قهوه نتوانند روز خود را شروع کنند. اگر نمی‌خواهید کافئین را کامل حذف کنید ولی می‌خواهید خواب بهتری داشته باشید، سعی کنید حداقل هشت ساعت قبل از خواب قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار نخورید و مقادیر زیاد را تا ۱۲ ساعت قبل از خواب کنار بگذارید. این کار می‌تواند کیفیت خواب شما را بالا ببرد و شاید خواب‌هایتان هم واضح‌تر و جالب‌تر شوند.