غزال زیاری: اگر در یک روز بارانی به پیادهروی بروید، احتمالاً کرمهای خاکی زیادی را در پیادهروها و خیابانها خواهید دید. شاید این سؤال برایتان مطرحشده باشد که چه چیزی باعث میشود که کرمها هنگام بارندگی از حاشیه امن خود در خاک خارج شوند؟
برخی افراد بر این باورند که کرمها به این دلیل به سطح خاک میآیند که در اثر بارندگی، در لانههای خود غرق نشوند؛ اما تئا ویتمن، دانشمند خاک در دانشگاه ویسکانسین-مدیسون دراینباره توضیح داد: «کرمها مثل ما ریه ندارند.» آنها اکسیژن را از طریق پوستشان جذب میکنند و این کار را چه از طریق آب و چه از طریق هوا انجام میدهند.
کرم خاکی میتواند در آب هم زندگی کند
کوین بات، بومشناس کرم خاکی در دانشگاه مرکزی لانکشایر انگلیس دراینباره گفت: «من روزها کرمهای خاکی را در آب نگهداشتهام؛ آنها در آب نمیمیرند.»
ویتمن هم در این رابطه توضیح داد: «مطالعهای که در سال ۱۹۵۶ انجام شده بود، نشان داد که پنج گونه کرم خاکی، همگی قادرند به مدت ۳۱ تا ۵۰ هفته در خاکهایی که کاملاً از آب اشباعشده بودند زندگی کنند. تا زمانی که اکسیژن در آب وجود داشته باشد، این کرمها همچنان قادر به تنفس خواهند بود.»
او در عینحال یادآوری کرد که مطالعهای که در سال ۲۰۰۸ بر روی دو گونه کرم خاکی انجام شد، نشان داد که نیاز به اکسیژن ممکن است باعث شود که برخی از گونههای کرمهای خاکی، در روزهای بارانی روی زمین بیایند ولی این درباره همه گونهها صادق نیست.
ویتمن گفت: «احتمال اینکه گونههایی که به سطوح اکسیژن بیشتری نیاز دارند، در شرایط بارانی از لانه خود خارج شوند، بیشتر است؛ اما گونههایی که به چنین سطح بالای اکسیژن نیاز ندارند، کمتر به سطح زمین میآیند؛ بنابراین، برخی از گونههای کرمها که نسبت به سطوح کم اکسیژن حساس هستند، ممکن است با بارش شدید باران از لانههایشان خارج شوند؛ درحالیکه دیگر گونهها بیدردسر در زیر زمین میمانند.»
بررسی تئوریهای دیگر
ویتمن در ادامه به بررسی دیگر نظریههای رایج درباره دلیل خروج کرمهای خاکی و آمدنشان به سطح زمین در هنگام بارش باران پرداخت: «نظریه رایج دیگر این است که ارتعاشات ناشی از باران برای کرمها، شبیه ارتعاشاتی است که معمولاً وقتی موش کور به آنها نزدیک میشود، حس میکنند. به همین دلیل هم هست که کرمها ممکن است در هنگام باران به سطح زمین بیایند تا از چیزی که فکر میکنند شکارچی است فرار کنند.»
البته بات این ایده را بسیار بعید میداند: «رفتار یک جانور شکارچی مثل موش کور، در خاک ریتمیک نیست؛ بنابراین کرم خاکی میتواند ارتعاش زمین در اثر بارش باران را با ارتعاش ناشی از نزدیک شدن موش کور از هم تشخیص دهد.»
ویتمن درباره دیگر احتمال موجود گفت: «این احتمال هم وجود دارد که نفوذ آب باران در خاک، بهنوعی به کرمها آسیب وارد کند؛ مثلاً اگر باران اسیدی باشد یا مواد شیمیایی مضری مثل فلزات سنگین را پخش کند.»
با وجودی که در مطالعه سال ۲۰۰۸ شواهدی مبنی بر اینکه ترکیبات مضر موجود در آب باران کرمها را از خاک بیرون میراند، پیدا نشد، اما ویتمن اعلام کرد که محققان کرم گاهی از مواد شیمیایی برای جمعآوری کرمها استفاده میکنند: «ریختن مخلوط پودر خردل و آب روی خاک، کرمها را تحریک کرده و آنها را به سطح خاک میکشاند و بدین ترتیب میتوان کرمها را جمعآوری کرده و برروی آنها به بررسی پرداخت.»
بات معتقد است که محتملترین توضیح برای آنکه چرا کرمهای خاکی در روزهای بارانی روی سطح خاک میآیند این است که آنها ترجیح میدهند تا بهجای آنکه بهآرامی در خاک تونل بسازند، روی سطح خاک بیایند و سریعتر روی زمین مرطوب حرکت کنند. ویتمن دراینباره گفت: «آنها برای زنده ماندن به محیطهای مرطوب نیاز دارند و درنتیجه روزهای مرطوب زمان خوبی است که بتوانند روی سطح خاک حرکت کنند و حتی ممکن است این ماجراجویی را برای جفتگیری یا مهاجرت انجام دهند.»
بات به این نکته اشاره کرد که این توضیح ممکن است در شفافسازی درباره روشی به نام “لرزش پا” که در برخی از پرندگان و خزندگان دیده میشود، کاربردی باشد. این حیوانات بهجای آنکه مثل موش کور با حرکت در خاک صدا ایجاد کنند، روی سطح زمین میکوبند و ارتعاشاتی ایجاد میکنند که ممکن است شبیه ارتعاشات ناشی از باران باشد. او یادآوری کرد که این ارتعاشات ممکن است باعث شود کرمهای خاکی به سطح بیایند و بدین ترتیب طعمه شکارچیان شوند.
در برخی از سنتهای قدیمی، افراد از واکنش کرم خاکی نسبت به ارتعاشات بهره میبرند. آنها با استفاده از چوب یا اره، ارتعاشاتی را در سطح خاک ایجاد میکنند تا کرمها را به سطح زمین کشانده و در آنجا این کرمها بهعنوان طعمه جمعآوری میشوند.
منبع: livescience
۵۸۳۲۱
