وقتی مد باستانی مرگبار شد؛ احتمال نقش لباس‌های پشمی در ظهور یک بیماری کشنده

آیا تغییری ساده در سبک زندگی انسان‌های باستانی، عامل شیوع یکی از بیماری‌های مرگبار تاریخ است؟ اکنون، پژوهشگران می‌گویند پوشیدن لباس‌های پشمی که در زمانی حدود پنج هزار سال پیش، همزمان با اهلی‌سازی گوسفندان رواج یافت، ممکن است بستر شکل‌گیری تب بازگشتی شپشی بوده باشد؛ بیماری مرگباری که از طریق شپش بدن منتقل می‌شود و روزگاری در سراسر اوراسیا شیوع گسترده‌ای داشته است.

به‌گزارش نیچر، مطالعه‌ای تازه با بررسی ژنوم‌های باستانی باکتری مارپیچ‌شکل بورلیا رکورنتیس (Borrelia recurrentis)، عامل بیماری تب بازگشتی شپشی، نشان می‌دهد که این میکروب حدود ۵ هزار سال پیش، از خویشاوندی خفیف‌تر که از طریق کنه منتقل می‌شده، انشعاب یافته است. شیوع این عامل بیماری‌زا، با آغاز اهلی‌سازی گوسفندان در خاورمیانه و رواج گسترده‌ی پارچه‌های پشمی در اوراسیا همزمان بود.

به‌گفته‌ی پوجا سوالی، ژنتیک‌دان در کالج دانشگاهی لندن و یکی از سرپرستان مطالعه، لباس‌های پشمی محیط مناسبی را برای تخم‌گذاری شپش بدن (Pediculus humanus) فراهم می‌کنند و همین امر، می‌تواند به گسترش بورلیا رکورنتیس دامن زده باشد.

در حال حاضر، تب بازگشتی شپشی عمدتاً در کشورهای آفریقایی مانند اتیوپی، سومالی و سودان دیده می‌شود و در میان افرادی که از جنگ، فقر و قحطی گریخته‌اند، شیوع بیشتری دارد. این بیماری در شرایط پرجمعیت و بحرانی، مانند اردوگاه‌های پناهجویان، به‌سرعت گسترش پیدا می‌کند و همچنان تهدیدی جدی برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.

شواهد تاریخی از یونان باستان و اروپای قرون وسطی، حاکی از تب‌های چندروزه و بازگشت‌پذیر هستند؛ نشانه‌ای که احتمال می‌دهد این بیماری در گذشته بسیار رایج‌تر و گسترده‌تر بوده است. امروزه، اگرچه آنتی‌بیوتیک‌ها در اغلب موارد می‌توانند عفونت‌های ناشی از باکتری بورلیا رکورنتیس را درمان کنند، میزان مرگ‌ومیر می‌تواند به ۱۰ تا ۴۰ درصد نیز برسد.

سپس، نمونه‌ها با توالی ژنتیکی به‌دست‌آمده از نروژ قرون وسطی و همچنین، با گونه‌های امروزی مقایسه شدند. یافته‌ها نشان داد که بورلیا رکورنتیس حدود چهار تا شش هزار سال پیش، از خویشاوند کنه‌ای خود به نام بورلیا دوتونی (Borrelia duttonii) منشعب شده است.