هشدار سازمان جهانی بهداشت: مقاومت دارویی در حال پایان‌دادن به عصر آنتی‌بیوتیک‌ها است

سازمان جهانی بهداشت در گزارشی تازه، تصویری نگران‌کننده از آینده پزشکی ترسیم کرده است: عفونت‌های خطرناکی که دیگر به آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ نمی‌دهند، با نرخ سالانه ۱۵ درصد در سراسر جهان در حال افزایش‌اند. این پدیده که به مقاومت ضدمیکروبی (AMR) شهرت دارد، اکنون به بحرانی جهانی تبدیل شده و درمان بیماری‌های رایجی مانند عفونت مجاری ادراری، سوزاک و عفونت‌های ناشی از باکتری اشریشیا کلی را با چالشی بی‌سابقه مواجه کرده است.

براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، تنها در سال ۲۰۲۳ از هر شش عفونت، یک مورد در برابر داروهای موجود مقاوم بوده و حدود ۴۰ درصد از آنتی‌بیوتیک‌های رایج، کارایی خود را از دست داده‌اند. دکتر ایوان هوتین، مدیر بخش مقاومت ضدمیکروبی در سازمان جهانی بهداشت، در نشست خبری مربوط به گزارش گفت: «مقاومت آنتی‌بیوتیکی اکنون تهدیدی واقعی برای آینده پزشکی مدرن است. به زبان ساده، هرچه دسترسی مردم به درمان مؤثر کمتر باشد، احتمال گرفتار شدنشان به عفونت‌های مقاوم بیشتر است.»

بحران مقاومت دارویی هر سال جان بیش از یک میلیون نفر را به‌طور مستقیم می‌گیرد و در مرگ نزدیک به پنج میلیون نفر دیگر دخیل است. افزون‌براین، پژوهشی که در نشریه معتبر لنست منتشر شده است، پیش‌بینی می‌کند که در طول ۲۵ سال آینده، بیش از ۳۹ میلیون نفر قربانی مقاومت آنتی‌بیوتیکی خواهند شد.

مشکل در سراسر جهان یکسان نیست. بیشترین میزان مقاومت در جنوب شرقی آسیا و شرق مدیترانه دیده می‌شود؛ جایی که از هر سه عفونت، یک عفونت دیگر به داروها پاسخ نمی‌دهد. این نرخ دو برابر میانگین جهانی است. به‌طور کلی، مقاومت میکروبی در کشورهای کم‌درآمد و دارای نظام سلامت ضعیف، شایع‌تر است.

مقاومت ضدمیکروبی پدیده‌ای طبیعی و اجتناب‌ناپذیر است، چرا که باکتری‌ها و قارچ‌ها در گذر زمان برای بقا جهش می‌یابند، اما استفاده‌ی بی‌رویه و نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها این روند را به‌شدت تسریع کرده است.

در میان تهدیدها، باکتری‌های موسوم به «گرم منفی» مانند اشریشیا کولی و کلبسیلا پنومونیه بیشترین نگرانی را ایجاد کرده‌اند. این باکتری‌ها که عامل عفونت‌های شدید و مرگبار هستند، غشای محافظی دارند که مانع نفوذ دارو می‌شود. برای مثال، در آفریقا، مقاومت در برابر سفالوسپورین‌ها که خط اول درمان این عفونت‌هاست، به بیش از ۷۰ درصد رسیده است.

سازمان جهانی بهداشت هشدار می‌دهد که بحران می‌تواند ضربه‌ای سهمگین به اقتصاد جهانی نیز وارد کند و تا سال ۲۰۵۰، باعث افت ۱٫۷ تریلیون دلاری در تولید جهانی شود.

اما با وجود هشدارها، روزنه‌هایی از امید نیز دیده می‌شود. از سال ۲۰۱۵ تاکنون، نزدیک به ۱۴۰ کشور به سامانه جهانی پایش مقاومت میکروبی پیوسته‌اند و شمار کشورهایی که داده‌های خود را برای این گزارش ارسال کرده‌اند، چهار برابر شده است. دکتر سیلویا برتاگنولیو، از مدیران برنامه، افزایش آگاهی جهانی را دلگرم‌کننده خواند، اما تأکید کرد که هنوز نیمی از کشورها داده‌های قابل اعتمادی ارائه نمی‌دهند. او می‌گوید: «راه درازی برای مهار بحران در پیش است.»