نقد فیلم (Air) | مایکل جردن و شرکت نایک

Air به کارگردانی بن افلک فیلمی براساس داستانی واقعی است که به ماجراهای مایکل جردن و شرکت نایک می‌پردازد.

فیلم‌های براساس واقعیت آثاری‌ هستند که داستان‌هایشان با پشتوانه‌های واقعی پیش می‌رود. این نوع از فیلم‌ها و سریال‌ها آنقدر به کمیت قابل‌قبولی رسیده‌اند که کم‌کم زیرژانری جدید را بوجود خواهند آورد. فیلم‌هایی که براساس داستان‌های واقعی ساخته می‌شوند همانند آثار اقتباسی مسیری پرریسک را از زمان تولید تا زمان پخش طی می‌کنند، چراکه تبدیل کردن قصه‌ای واقعی به روایتی دراماتیک و سینمایی بسیار سخت است. فیلمساز در این شرایط روی لبه‌ی یک چاقو راه می‌رود و کوچکترین لغزشی می‌تواند همه‌ی سرمایه‌ی گروه را به باد دهد و قصه را نابود کند.

مشکل آثاری که براساس واقعیت ساخته می‌شوند، عدم وجود عناصر دراماتیکی است که به روایت تصویری سینمایی می‌یخشند. فیلمساز برای اینکه به منبع اصلی وفادار بماند مجبور است از خیلی‌ چیزها چشم‌پوشی کند و آن کش‌وقوس‌های مرسومی که در پیرنگ‌های اورجینال وجود دارند را به‌حساب نیاورد. شاید تنها راهی که بتوان با فیلم‌های اینچنینی کنار آمد و از دیدن‌شان لذت برد، ندانستن داستان اصلی‌شان است. فیلم Air نیز تا زمانی برایتان جذاب خواهد بود که چیزی از ایر جردن و اتفاقاتش ندانید اما اگر از داستان‌های نایک و خط تولید پردرآمدش اطلاعاتی دارین این فیلم کسل‌کننده خواهد بود.

Air، جدیدترین ساخته‌ی بن افلک روایتی واقعی از چگونگی شکل‌گیری خط تولید ایر جردن شرکت نایک است. مایکل جردن قهرمان افسانه‌ای بسکتبال تا قبل از آمدن‌اش به نایک نه تنها هیچ علاقه‌ای به پوشیدن کفش‌های نایک نداشته بلکه حتی از آن‌ها نیز متنفر بوده است. اواسط دهه‌ی ۸۰ است، نایک به دلیل یکسری مشکلات مالی در سراشیبی سقوط قرار دارد. سانی مسئول بخش استعدادیابی باید هرطور که شده مایکل جردن را راضی کند تا با نایک قرارداد ببندد، آنهم در شرایطی که رقبای سرسختی مثل آدیداس با مبالغ پیشنهادی زیادی در اولویت اول جردن قرار دارند.

Air، با روایتی سرراست و ساده پیش می‌رود و همه‌ی فیلم در این یک پرسش خلاصه می‌شود، چه شد که جردن به نایک آمد؟

Air، با روایتی سرراست و ساده پیش می‌رود و همه‌ی فیلم در این یک پرسش خلاصه می‌شود، چه شد که جردن به نایک آمد؟ بن افلک تا جائی که توانسته به داستان اصلی وفادار مانده و با کمترین تغییری در اتفاقات رخ داده، فیلم‌اش را می‌سازد. از آنجائی که مایک جردن در روند نگارش و ساخت فیلم حضور داشته است، می‌توان مطمئن بود که این فیلم تصویری نسبتا واقعی از شرایطی است که بر نایک، جردن و خانواده‌اش گذشته است. افلک در این فیلم ساده‌ترین و راحت‌ترین روش برای نمایش یکی از پولسازترین اتفاقات تجاری تاریخ در دنیای ورزش را بکار می‌گیرد و خودش را دربند پرداخت‌های عمیق و دردسرساز نمی‌کند.

این فیلم شبیه همه‌ی فیلم‌هایی است که براساس واقعیت ساخته شده‌اند، مثل همه‌ی آن‌ها ناراحتی‌ها، ناامیدی‌ها و استرس‌های شخصیت‌هایش را نشان می‌دهد، قصه‌ی تلاش‌هایشان را به‌تصویر می‌کشد و در آخر نیز اطلاعاتی درباره‌ی سرگذشتشان می‌دهد. بن افلک خیلی سعی می‌کند که در دام بحران‌ عدم وجود عنصر تعلیق و اضطراب که در فیلم‌های اینچنینی وجود دارد، نیفتد اما باز هم نمی‌تواند آن ویژگی دراماتیک بودن را در روایت خلق کند تا جائیکه فیلم زمانی برایتان جذاب خواهد بود که اصلا چیزی درباره‌ی کفش‌های ایر جردن و داستان خط تولیداش ندانید.

style=”clear: both;”>ایر فیلمی  داستان‌محور است، نمایشی که هیچ شخصیت کنشمندی درون خود ندارد و بدون چارچوب خاصی پیش می‌رود. کارکتر موردنظر و اصلی بن افلک، سانی است، کسی که تلاش‌هایش به قرارداد بین نایک و جردن ختم می‌شود. سانی اما آن کارکتری نیست که بشود بهش اکتفا کرد. کارگردان خیلی سرسری از سانی رد می‌رود و واکاوی‌اش نمی‌کند. چیزی که در اینجا برای پیرنگ بسیار مهم خواهد بود، انگیزه‌های سانی برای به‌دست آوردن جردن است. او برای داشتن جردن دست به ریسک بزرگی می‌زند، اخلاق حرفه‌ای را نادیده می‌گیرد و وکیل جردن‌ها را دور می‌زند تا شخصا به خانه‌ی آن‌ها برود و با مادرش صحبت کند.

ایر فیلمی  داستان‌محور است، نمایشی که هیچ شخصیت کنشمندی درون خود ندارد و بدون چارچوب خاصی پیش می‌رود

نمایش تلاش‌های سانی تصویری غیردراماتیک در پیرنگ از خود نشان می‌دهد. واقعا معلوم نیست که او این همه زحمت را چرا به جان می‌خرد؟ آیا او به نایک تعلق خاطر دارد؟ و اگر اینطور است چرا بن افلک به گذشته‌ی او فلش‌بک نمی‌زند؟ سانی با چه انگیزه‌ای این همه از خودگذشتگی نشان می‌دهد؟ چراکه او فراتر از وظایف‌اش پیش می‌رود. سانی برای پیرنگ مخصوصا زمانی که دیگر کارکترها در سایه هستند، بسیار مهم است اما حتی فیلمساز برای چند پلان هم که شده به زندگی شخصی و انگیزه‌هایش وارد نشده است. فیلم شخصیتی تخت از سانی می‌سازد، آدمی که گویا تنها یک ربات است، نه دنیایی خصوصی دارد و نه ویژگی‌هایی که بتواند توجه مخاطب را به خود جلب کند.

عنصر مهم دیگری که در Air وجود دارد، شرکت نایک است. نایک در این روایت نیازمند این است که به‌عنوان شخصیتی کنشمند در پیرنگ شناخته شود، چراکه قرار است بزرگترین بسکتبالیست تاریخ به این شرکت هویتی خاص ببخشد. بن افلک اما بدون هیچ دلیلی ترجیح می‌دهد که از نمایش و پرداخت این عنصر صرف‌نظر کند و چیز زیادی درباره‌ی نایک نگوید. فیلمساز حرفی از درگیری‌ها و صحبت‌های بین فیل و هیئت مدیره را به میان نمی‌آورد و مشکلاتشان را به‌تصویر نمی‌کشد. حذف نایک از پیرنگ Air، باعث حذف یکی از تعلیق‌برانگیزترین عناصر روایی می‌شود و عملا یکسری از کشمکش‌ها از بین می‌رود. کشمکش‌ها و اتفاقات درون سازمانی نایک می‌توانستند همانند یک ضدقهرمان برای سانی باشند. 

در این قسمت به پررنگ‌ترین عنصر ماجرا یعنی مایکل جردن می‌رسیم. این شخصیت مثل نایک کاملا در حاشیه‌ی پیرنگ قرار دارد، به‌طوری که ما حتی نه به‌درستی چهره‌اش را می‌بینیم و نه صدایش را می‌شنویم. بن افلک در پاسخ چرایی این نوع از پرداخت  گفته است که جردن بزرگتر از چیزی است که بتوان نشان‌اش داد! اما قطعا چنین دیدگاهی دلیل بر این نمی‌شود که فیلم بیخیال یکی از مهمترین عناصرش شود، چراکه حذف و یا اضافه کردن هر عنصری به پیرنگ نیازمند دلیلی است که در خود روایت توضیح داده شود. فیلم در رابطه با ارائه‌ی کارکتر مایکل جردن به یک سرگشتگی غیردراماتیک رسیده است. 

Air فیلمی بسیار معمولی در میان آثاری است که براساس واقعیت ساخته شده‌اند نه چیزی از آن‌ها کمتر دارد و نه می‌تواند چیزی به این گونه از فیلم‌های سینمایی اضافه کند

عدم پرداخت شخصیت مایکل جردن ما را به درونمایه‌ای برخلاف چیزی که بن افلک در سرش دارد، می‌رساند. از پلانی که سانی مجبور است با مادر جردن صحبت کند تا وقتی که  اجازه پیدا می‌کند، با جردن به صورت تلفنی هم‌صحبت شود و حتی لحظاتی که دیگران و در غیاب جردن بر سر قیمت او با یکدیگر بحث می‌کنند، به‌نوعی ایده‌ی استثمار در ذهن‌مان تداعی می‌شود.

جردن در قصه‌ی نایک و خانواده‌اش حضور ندارد اما همه‌ی آن‌ها قرار است از طریق جردن بدون اینکه یک کلمه از او بشنویم  پولدار شوند. به نظر می‌رسد بن افلک از آنجائی که ایده‌ای برای این بسکتبالیست نداشته رهایش کرده و در پشت بزرگی‌ او قائم شده است. Air فیلمی بسیار معمولی در میان آثاری است که براساس واقعیت ساخته شده‌اند نه چیزی از آن‌ها کمتر دارد و نه می‌تواند چیزی به این گونه از فیلم‌های سینمایی اضافه کند.