ماهواره‌های استارلینک به‌طور پیوسته درحال سقوط روی زمین هستند

رقابت ایلان ماسک برای تسلط بر مدار زمین با منظومه‌ی ماهواره‌ای اینترنتی‌اش، در حال ایجاد حجم عظیمی از زباله‌های فضایی است؛ آن‌قدر زیاد که وقتش رسیده است به‌طور جدی حواسمان را به آسمان معطوف کنیم.

جاناتان مک‌داول، اخترفیزیکدان برجسته در مؤسسه اسمیتسونین به‌تازگی در گفتگو با وب‌سایت ارت‌اسکای اعلام کرد که اکنون روزانه یک یا دو ماهواره‌ی استارلینک به سمت زمین سقوط می‌کنند. او هشدار داد که این عدد همچنان رو به افزایش است.

این آمار نگران‌کننده نشان می‌دهد که پرکردن مدار نزدیک زمین با ماهواره‌های دارای عمر محدود و دورانداختنی، پیامدهای ناخوشایندی دارد. اسپیس ایکس، شرکت فضایی متعلق به ماسک، از سال ۲۰۱۹ تاکنون هزاران ماهواره‌ی استارلینک را به فضا فرستاده است و اکنون بیش از ۸ هزار ماهواره‌ی فعال در مدار دارد.

روند ارسال ماهواره‌ها در سال‌های اخیر شتاب گرفته است؛ تا جایی که فقط در سال ۲۰۲۵ بیش از دوهزار ماهواره‌ی دیگر به فضا پرتاب شده‌اند. در همین حال، رقبای اسپیس ایکس نیز در تلاش برای راه‌اندازی هرچه سریع‌تر خدمات اینترنت ماهواره‌ای خود هستند. مثلاً آمازون امسال نخستین گروه از بیش از ۳۲۰۰ ماهواره‌ی پروژه‌ی «کویپر» را پرتاب کرد.

مک‌داول به ارت‌اسکای گفت: «با تکمیل تمام منظومه‌های ماهواره‌ای، انتظار داریم حدود ۳۰ هزار ماهواره در مدار نزدیک زمین (از جمله استارلینک، کویپر آمازون و غیره) و شاید ۲۰ هزار ماهواره‌ی دیگر در ارتفاع حدود هزار کیلومتری از منظومه‌های چینی داشته باشیم.»

به بیان دیگر، مدار نزدیک زمین به‌سرعت در حال شلوغ‌شدن است، و این به‌معنای تلفات ماهواره‌ای بیشتر است. یکی از دلایل سقوط‌های مکرر این است که ماهواره‌های استارلینک عمری کوتاه، در حد فقط پنج سال دارند. پس از این مدت، اپراتورها آن‌ها را به‌صورت کنترل‌شده به سمت زمین هدایت می‌کنند تا هنگام ورود دوباره به جو بسوزند.

«سوزاندن ماهواره‌ها» در جو زمین هرچند اقدامی امن به‌نظر می‌رسد، دانشمندان را نگران کرده است؛ زیرا فلزات آزادشده در لایه‌ی استراتوسفر ممکن است آلودگی شدیدی ایجاد کنند. یک پژوهش هشدار داده که این روند می‌تواند زنجیره‌ای از واکنش‌ها را آغاز کند که در نهایت به نابودی لایه‌ی اوزون ختم شود.

مک‌داول در مصاحبه‌ای دیگر با روزنامه رجیستر، با اشاره به سوزاندن ماهواره‌ها گفت: «تاکنون نظرات متفاوت بوده؛ از اینکه مسئله آن‌قدر کوچک است که جای نگرانی ندارد تا دیگر کار از کار گذشته. اما عدم قطعیت آن‌قدر زیاد است که احتمال می‌رود همین حالا هم درحال آسیب‌زدن به لایه‌های فوقانی جو باشیم.»

شاید آلودگی جوی کمترین نگرانی ما باشد. در گزارشی در سال ۲۰۲۳، اداره‌ی هوانوردی فدرال آمریکا (FAA) هشدار داد که تا سال ۲۰۳۵ هر سال حدود ۲۸ هزار تکه از ماهواره‌های استارلینک می‌توانند از ورود دوباره به جو جان سالم به‌در ببرند و خطر برخورد زباله‌‌های فضایی به افراد روی زمین و مرگ آن‌ها را (که زمانی تقریباً غیرممکن دانسته می‌شد) به رقم حیرت‌انگیز ۶۱ درصد در سال افزایش دهند.

مک‌داول هشدار داد که در آینده‌ی نزدیک، زمین ممکن است روزانه شاهد سقوط پنج ماهواره باشد. اما این هنوز بدترین سناریو نیست. او نگران است که در صورت ازدحام بیش از حد ماهواره‌ها، پدیده‌ای فاجعه‌بار به نام «سندرم کسلر» رخ دهد؛ یعنی چند برخورد میان ماهواره‌ها باعث زنجیره‌ای کنترل‌ناپذیر از برخوردهای بیشتر شود و حجم عظیمی از زباله‌ی فضایی را به‌وجود آورد، تا جایی که بشر در دام طوفانی از آوار مداری گرفتار شود.

البته ماهواره‌های اسپیس ایکس در مدارهای نسبتاً پایینی قرار دارند؛ بنابراین احتمال وقوع چنین فاجعه‌ای در مورد آن‌ها کم است؛ اما تسلط استارلینک بر این مدارها ممکن است رقبا را مجبور کند ماهواره‌های خود را در مدارهای بالاتری قرار دهند؛ جایی که خروجشان از مدار می‌تواند دهه‌ها یا حتی قرن‌ها طول بکشد.

علاوه بر تمام موارد ذکرشده، اگر طوفان خورشیدی دسته‌ای از ماهواره‌ها را یک‌باره نابود کند چه؟ این سناریو غیرممکن نیست؛ قبلاً چنین اتفاقی واقعاً رخ داده و پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در دوره‌های فعالیت شدید خورشیدی (معروف به بیشینه‌ی خورشیدی)، شمار سقوط ماهواره‌ها افزایش می‌یابد. در مجموع، اکنون به نقطه‌ای رسیده‌ایم که دیگر نمی‌توان مشکل زباله‌های فضایی را نادیده گرفت.