غزال زیاری: وقتی صحبت از سرمای شدید در فضا میشود، معمولاً ذهنمان به دوردستهای منظومه شمسی یا فضای میانستارهای میرود. اما تحقیقات جدید نشان میدهد که شاید سردترین نقطه در کل منظومه، خیلی نزدیکتر از آن چیزی باشد که فکر میکنیم؛ آنقدر نزدیک که زیر پایمان است.
چرا فضا تا این حد سرد است؟
دمای پایه فضا چیزی در حدود منفی ۲۷۰ درجه سانتیگراد است، تنها کسری بالاتر از صفر مطلق؛ نقطهای که در آن حتی حرکت مولکولی هم متوقف میشود.
با این حال، چون در فضا چیزی برای جذب گرما نیست، دما بسته به موقعیت و شرایط میتواند تغییر کند.
اندازهگیری دما در خلا کیهانی
اندازهگیری دقیق دما در فضا کار سادهای نیست. دانشمندان با استفاده از سنجش تابشهای مادونقرمز و مایکروویو یا حتی تخمین شدت نور خورشید، به عددی تقریبی دست پیدا میکنند.
ولی این تخمینها وابسته به مدلها و فرضیات علمیاند و همیشه با درجهای از عدم قطعیت همراهاند.
سردترین نقطه، همینجاست: روی ماه
بر خلاف تصور رایج، پلوتو سردترین نقطه منظومه شمسی نیست. دادههای مدارگرد شناسایی ماه ناسا نشان میدهند که دهانههایی در قطب جنوب ماه وجود دارند که حتی نور غیرمستقیم خورشید را هم دریافت نمیکنند. این “سایههای دوبرابر” میتوانند دمایی نزدیک به منفی ۲۴۸ درجه سانتیگراد یا کمتر داشته باشند.
دانشمندان گمان دارند که این حفرهها، نه تنها حاوی یخ آب بلکه شامل گازهایی مانند دیاکسید کربن، نیتروژن و آرگون نیز هستند؛ موادی که میتوانند در آینده برای مأموریتهای فضایی ارزشمند باشند.
ابر اورت؛ سردتر، اما بحثبرانگیز
اگر ابر اورت را بخشی از منظومه شمسی بدانیم، باید عنوان “سردترین نقطه” را به آن اختصاص دهیم. این منطقه بسیار دور، جایی در مرز فضای میانستارهای، دمایی حدود منفی ۲۶۸ درجه سانتیگراد دارد.
اما هنوز درباره اینکه آیا اصلاً جزئی از منظومه شمسی محسوب میشود یا نه، اجماع علمی وجود ندارد.
دمای زمین در مقایسه با ماه و فضا
سردترین دمای ثبتشده روی زمین، منفی ۸۹.۲ درجه سانتیگراد در ایستگاه وستوک در قطب جنوب است. یعنی هنوز هم فاصله زیادی تا سرمای ماه یا ابر اورت داریم. بشر حتی با آزمایشهای پیشرفته، تنها در شرایط کنترلشده توانسته به دماهایی نزدیک به صفر مطلق دست پیدا کند.
اگر میخواهید جزئیات بیشتری درباره این کشف عجیب و روشهای اندازهگیری دمای کیهانی بدانید، اینجا کلیک کنید و نسخه کامل مقاله را بخوانید.
۲۲۷۲۲۷
