غزال زیاری: تمام صفحات تکتونیکی زمین بهطور مداوم در حال حرکت هستند، اما برخی از آنها با سرعتی بیشتر از بقیه جابهجا میشوند.
استرالیا سریعترین قاره روی زمین است که بر روی صفحهای تکتونیکی قرار دارد که با سرعتی حدود ۷ سانتیمتر در سال در حال حرکت است؛ اگر بخواهید به صورت عملی این میزان را درک کنید، می توان چنین سرعتی را معادل با سرعت رشد موی سر یا ناخنهای انسان دانست!
بر اساس دادههای اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، قارههای دیگر زمین بهطور میانگین با سرعتی حدود ۱.۵ سانتیمتر در سال حرکت میکنند؛ بدین ترتیب استرالیا با اختلاف، در صدر جدول قرار دارد و در حین حرکتش به مسیر شمالی خود ادامه میدهد.
از لحاظ فنی، این حرکت مربوط به صفحهٔ تکتونیکی هندوستان-استرالیا (Indo-Australian Plate) است؛ صفحهای که شامل سرزمین اصلی استرالیا، جزیره تاسمانی، بخشهایی از گینه نو، نیوزیلند و ناحیهای از حوضهٔ اقیانوس هند میشود.
سرنوشت استرالیا در آینده چه خواهد شد؟
در نهایت (مثلاً در چند ده میلیون سال آینده) ممکن است این صفحه تکتونیکی با پایین صفحه اوراسیا در حوالی جنوب شرق آسیا و چین برخورد کند و یک آرایش قارهای جدید ایجاد شود؛ آرایشی که برخی آن را “آستراسیا” (Austrasia) نامگذاری کردهاند.
البته چنین اتفاقی در طول تاریخ بیسابقه نیست. حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش، استرالیا بخشی از ابر قاره گندوانا (Gondwana) بود؛ قاره عظیمی که بیشتر نیمکره جنوبی زمین را پوشش میداد. در آن زمان، صفحه آفریقا، جنوبگان، هند-استرالیا و آمریکای جنوبی همگی به هم پیوسته بودند.
در سوی دیگر و در نیمکره شمالی، قاره لاراسیا (Laurasia) را داشتیم که شامل بیشتر بخشهای امروزی اروپا، آسیا و آمریکای شمالی میشد.
همواره در حرکتیم
نکته قابلتوجه اینجاست که قارههای زمین همواره در وضعیت تحرک هستند و البته خیلی کند، به نحوی که ما در زندگی روزمره خود متوجه آن نمیشویم حرکت میکنند؛ اما سطح سیاره زمین بهاندازهای که به نظر میرسد، ثابت و محکم نیست. صفحات تکتونیکی بهطور مداوم در حال حرکتاند؛ برخی با یکدیگر برخورد کرده و برخی دیگر از هم فاصله میگیرند.
زمین را میتوان مثل یک کمربند نقاله بسیار کند با سطحی ترکخورده تصور کرد که برخی شکافها باز میشوند، برخی فشردهتر و همهچیز بهآرامی و با سرعتی بسیار کندتر از آنچه چشم انسان قادر به تشخیص آن باشد، در حال جابهجایی است.
اما همین سرعت کم، برای ایجاد اختلال در فناوریهای موقعیتیابی ما کافی است. سامانههایی مثل GPS آمریکا، گلوناس روسیه، گالیلوی اتحادیه اروپا و بیدوی چین، موقعیتها را بر اساس ماهوارههایی که نسبت به نقاط مرجع ثابت عمل میکنند، تعیین میکنند. در حالیکه خود خشکیها بهآرامی در حال حرکتاند.
این حرکت تدریجی، در طول زمان، باعث ایجاد اختلاف بین موقعیت واقعی و موقعیت ثبتشده در نقشهها میشود.
تا سال ۲۰۱۷ میلادی، استرالیا از مختصات مربوط به سال ۱۹۹۴ استفاده میکرد؛ اما طی ۲۳ سال، این کشور نسبت به صفحه تکتونیکی خود ۱.۶ متر جابهجا شده بود و همین مسئله موجب شد استرالیا ناگزیر بهروزرسانی مختصات جغرافیایی خود شود؛ یعنی در طول این مدت و در عمل، استرالیا بهطور رسمی ۱.۸ متر به شمال شرق منتقل شد!
منبع: iflscience
227227
