فرزاد مظفری – تصور اینکه روزی بتوانیم با تغییر اقلیم مریخ را به سیارهای شبیه زمین تبدیل کنیم، تاکنون بیشتر رویایی بلندپروازانه به نظر میرسید اما پژوهشی تازه نشان میدهد که این رویا شاید زودتر از آنچه فکر میکنیم، به واقعیت تبدیل شود.
به باور اریکا دیبندیکتیس، مدیرعامل «Pioneer Labs» و محقق اصلی این پژوهش، فناوریهای نوینی همچون موشک استارشیپ اسپیسایکس و زیستشناسی مصنوعی «Synthetic biology»، امکان زمینسانسازی مریخ را از موضوعی «غیرممکن» به مرحله «قابل تصور» رسانده است.
زمینیسازی یعنی چه؟
زمینسانسازی (Terraforming) به فرایندی گفته میشود که در آن، اقلیم و شرایط یک سیاره بیگانه بهگونهای تغییر میکند که برای زندگی موجودات زمینی بهویژه انسان مناسب شود. این کار مستلزم دگرگونیهای عظیم در دما، ترکیب جو، فشار سطحی، حضور آب مایع و ایجاد زیستکره است.
در مورد مریخ، هدف نهایی این است که سیارهای یخزده و بیجان، در آینده به محیطی دارای اکسیژن قابل تنفس، آب جاری و گیاهان و جانوران زنده تبدیل شود. البته این فرآیند ممکن است قرنها یا حتی هزاران سال طول بکشد.
حال این پرسش پیش میآید که اصلا چرا باید مریخ را قابل سکونت کنیم؟ دانشمندان دلایل مختلفی برای این ایده مطرح میکنند که چند نمونه از آن در زیر آمده است.
- نجات زمین، از راه مریخ: مریخ میتواند سکوی آزمایشی برای توسعهی فناوریهای محیطزیستی باشد که در آینده برای مقابله با بحرانهای اقلیمی زمین به کار میآیند.
- تداوم زیست در جهان: زندگی در جهان کمیاب است. ما نهتنها وظیفه داریم آن را در زمین حفظ کنیم، بلکه باید به گسترش آن به سایر سیارهها نیز بیندیشیم.
- بازسازی زیستمحیطی در مقیاسی بزرگ: مریخ در گذشته قابل سکونت بوده و بازگرداندن آن به وضعیت سبز و زنده، شاید بزرگترین پروژهی احیای محیطزیست در تاریخ باشد.
سه مرحلهی اصلی برای تبدیل مریخ به سیارهای قابل سکونت
گرمسازی اولیهی سیاره
برای آغاز، باید دمای سطح مریخ حدود ۳۰ درجهی سلسیوس افزایش یابد. این کار میتواند با روشهایی مانند استفاده از بادبانهای خورشیدی، ذرات نانو یا کاشیهای آئروژل انجام شود تا یخهای زیرزمینی ذوب و دیاکسیدکربن آزاد شود. در نتیجه، جو مریخ ضخیمتر شده و امکان حضور آب مایع فراهم میشود.
ورود میکروارگانیسمها
در مرحلهی دوم، میکروبهای دستکاریشدهی ژنتیکی و مقاوم به شرایط سخت مریخ وارد میشوند. این موجودات بیهوازی قادرند اکسیژن و مواد آلی تولید کنند و آغازگر تغییر شیمیایی در سطح سیاره باشند.
ساخت زیستکرهی پایدار
در بلندمدت، فشار جو افزایش مییابد و میزان اکسیژن آن بهتدریج بالا میرود. در نهایت، این شرایط میتواند رشد گیاهان، شکلگیری اکوسیستمهای پیچیده، و حتی حضور انسان بدون تجهیزات تنفسی را ممکن کند.
بر اساس دادههای این پژوهش برای رسیدن به هدف بلندپروازانه «زمینیسازی» مریخ باید هماکنون گامهای نخست برداشته شود. برخی از این گامها که میتواند مسیر «زمینیسازی» مریخ را هموار کند در زیر فهرست شده است.
- انجام آزمایشهای کوچک در سطح مریخ طی مأموریتهای آینده (۲۰۲۸ یا ۲۰۳۱) برای سنجش امکانپذیری گرمسازی موضعی
- بازگرداندن نمونههای مریخی از ماموریت مریخنورد استقامت «Perseverance» برای بررسی شیمی سیاره و احتمال وجود حیات
- توسعهی همزمان فناوریهای مرتبط در حوزههای فیزیک، زیستشناسی، مواد پیشرفته و انرژیهای پاک
در نهایت هر چند که زمینسانسازی مریخ هنوز در مراحل ابتدایی نظری قرار دارد و تحقق کامل آن ممکن است نسلها به درازا بکشد، اما کارشناسان بر این باور هستند که اگر بخواهیم روزی به آن برسیم، باید همین امروز تصمیمگیری و برنامهریزی را آغاز کنیم.
منبع: لایوساینس
۵۸۵۸
