سندرم «قلب ورزشکار»؛ ورزش خیلی شدید می‌تواند خطرناک باشد

ورزش تناسب کلی اندام را بهبود می‌بخشد، در ساخت عضلات و استخوان‌های قوی موثر است، خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش می‌دهد، خلق‌و‌خو را بهتر می‌کند، و همچنین زوال جسمی را کاهش می‌دهد.

ورزش خطر بروز مشکلاتی مانند بالا رفتن فشار خون یا کلسترول یا چاقی را که اثری منفی بر سلامت قلب دارد تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

اما ورزش زیاد در طول زندگی نیز ممکن است به قلب آسیب بزند و شرایط ابتلا به سندرم «قلب ورزشکار» را فراهم کند.

ویلیام کُرنول، مدیر قلب و عروق ورزشی در بخش پزشکی دانشگاه آنشوتز کلروادو، به لایو ساینس می‌گوید: «اغلب از من می‌پرسند که برای بهره‌‌مند شدن از مزیت‌های ورزش چه نوع تمرین ورزشی و چقدر لازم است. بعضی از مردم هم در مورد خطرهای ورزش و تمرین‌های سنگین بدنی کنجکاوند.»

انجمن قلب آمریکا به‌طور کلی ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط مانند پیاده‌روی سریع، یا ۷۵ دقیقه ورزش شدید، مانند دویدن، در هفته را توصیه می‌کند. همچنین، تمرین تقویت عضلات دست‌کم دو بار در هفته پییشنهاد می‌شود.

وقتی که افراد در ورزش و تمرین از حد این توصیه‌ها فراتر می‌روند، قلب ممکن است در واکنش به این وضع شروع به بازسازی خودش ‌کند که با تغییر در اندازه و شکل قلب آغاز می‌شود. در نتیجه این تغییرات، عملکرد قلب نیز ممکن است تغییر کند.

این تغییرات در ساختار و عملکرد قلب در افرادی را که تمرین‌های ورزشی سنگین و شدید می‌کنند سندرم «قلب ورزشکار» می‌نامند.

«قلب ورزشکار» چیست؟
برای درک تاثیر تمرین‌های ورزشی بر قلب مهم است که بدانیم در چه نوع فعالیت ورزشی شرکت می‌کنیم. تمرین‌های ورزشی به‌طور کلی به دو گروه پویا و ایستا تقسیم می‌شوند.

در تمرین‌های ورزشی پویا مانند دویدن و اسکی صحرانوری (کراس‌کانتری) و فوتبال، برای ادامه تمرین و حفظ آهنگ ورزش، لازم است که قلب، در مقایسه با حالت استراحت، مرتب خون بیشتری پمپ کند و به بدن برساند.

برای نمونه، مقدار خونی که قلب هنگام دویدن به بدن پمپ می‌کند، در مقایسه با جریان خون در حالت استراحت، سه تا پنج برابر افزایش می‌یابد.

در تمرین‌های ورزشی ایستا مانند وزنه‌برداری، ژیمناستیک،‌ یا صخره‌نوردی، بدن باید از ماهیچه‌های اسکلتی برای هل ‌دادن یا کشیدن وزن بدن یا وزنه‌های سنگین استفاده کند. در این حالت، قلب خون بیشتری به عضلات اسکلتی می‌رساند.

ورزش‌هایی مانند قایق‌رانی و دوچرخه‌سواری را هم در گروه ورزش‌های پویا قرار می‌دهند و هم در گروه ورزش‌های ایستا، زیرا در این ورزش‌ها هم لازم است که قلب مقدار زیادی خون به بدن پمپ کند و هم به قدرت عضلانی بسیار زیاد برای ادامه تلاش نیاز است.

تفاوت قائل‌ شدن بین ورزش پویا و ایستا مهم است، زیرا با توجه به نوع تمرینی که در طول زمان انجام می‌دهیم، قلب به‌نحو متفاوتی با شرایط سازگار می‌شود.

ورزش پویا حجم پمپاژ خون در قلب را افزایش می‌دهد و به‌مرور زمان ممکن است باعث بزرگ شدن قلب شود. ورزش ایستا میزان فشار روی قلب را افزایش می‌دهد و به‌مرور ممکن است اندازه قلب را بزرگ‌تر و در ضمن دیواره‌‌های آن را ضخیم‌تر کند.

چه کسانی به سندرم «قلب ورزشکار» مبتلا می‌شوند؟
تمرین ورزشی بیشتر از حد توصیه‌شده، مانند تمرین بیشتر از یک ساعت در اغلب روزهای هفته، ممکن است منجر به «قلب ورزشکار» شود. سندرم قلب ورزشکار معمولا در ورزشکاران استقامتی دیده می‌شود که به‌طور منظم در ورزش‌هایی مانند ماراتن یا دیگر مسابقات طولانی‌مدت به رقابت مشغول‌اند.

بسیاری از این ورزشکاران چند ساعت در روز و بیش از دوازده تا پانزده ساعت در هفته ورزش می‌کنند.

ورزش برای بدن مفید است و «قلب ورزشکار» به‌علت ادامه پیگیر فعالیتی به وجود می‌آید که سلامت را ارتقا می‌دهد. اما قلب ورزشکار می‌تواند مشکلاتی نیز به بار آورد.

اول اینکه ورزشکارانی که قلبشان به‌طور محسوسی بزرگ شده است ممکن است در معرض خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی باشند. این عارضه، که به آن ضربان (ریتم) غیرطبیعی قلب یا آریتمی نیز گفته می‌شود، معمولا در افراد مسن یا افراد مبتلا به فشار خون زیاد یا نارسایی قلبی دیده می‌شود. ضربان یا ریتم غیرطبیعی نگران‌کننده است، زیرا ممکن است به سکته قلبی منجر شود.

یکی دیگر از نگرانی‌های ورزشکاران حرفه‌ای ابتلا به کلسیفیکاسیون عروق کرونر (Coronary artery calcification، سخت شدن رگ‌های قلب) یا سی‌ای‌سی است. این عارضه، که معمولا در افراد مسن یا افرادی دیده می‌شود که حامل عوامل بالقوه بیماری عروق کرونر هستند، خطر حمله یا سکته قلبی را افزایش می‌دهد.

ورزشکاران حرفه‌ای ممکن است در معرض خطر سندرم «قلب ورزشکار» باشند، اما ورزش بدون شک اگر بهترین فعالیت برای زندگی سالم نباشد، یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ سلامت جسمی و زندگی سالم است.

برای مثال، اگر فردی به‌طور منظم ورزش نکند، عضله قلبش ضخیم می‌شود و مثل همیشه نخواهد توانست خون به بدن پمپ کند و برساند. ورزش‌های رایج و معمولی، به‌ویژه تمرین‌های ورزشی پویا مانند دویدن، به حفظ انعطاف‌پذیری عضلات قلب کمک می‌کنند و مانع ضخیم شدن این عضله‌ها می‌شوند.

به‌طور کلی، ورزش منظم در بزرگ‌سالی باعث قدرت و انعطاف‌پذیری قلب، حتی در دوران پیری، می‌شود. بنابراین، هیچ‌وقت برای شروع ورزش دیر نیست.