ستاره ما از نمای تازه؛ مدارگرد خورشیدی اروپا اولین تصاویر تاریخ از قطبهای خورشید را ثبت کرد
ستاره ما از نمای تازه؛ مدارگرد خورشیدی اروپا اولین تصاویر تاریخ از قطبهای خورشید را ثبت کرد
ما زمینیها هر روز خورشید را میبینیم، اما دستیابی به دیدگاهی واقعاً تازه از این ستاره، اتفاقی نادر و ارزشمند است. پس قدردان بختتان باشید: برای نخستین بار در تاریخ، دانشمندان موفق شدهاند از یکی از قطبهای دور از دسترس خورشید، تصویربرداری کنند.
تصاویر بیسابقه از قطب خورشید به لطف فضاپیمایی به نام «سولار اوربیتر» (Solar Orbiter) به دست آمدهاند. این کاوشگر با هدایت آژانس فضایی اروپا (ESA) و همکاری ناسا، در فوریه ۲۰۲۰ پرتاب شد و از نوامبر ۲۰۲۱ تاکنون، خورشید را زیر نظر داشته است. اما بخش جذاب و منحصر بهفرد مأموریت تازه آغاز شده: مطالعه قطبهای خورشید.
از زمین و حتی از سایر فضاپیماها، دید ما نسبت به خورشید همواره محدود بوده است. «دانیل مولر»، فیزیکدان خورشیدی و دانشمند ارشد پروژه سولار اوربیتر، میگوید: «ما همیشه نمای خوبی از بخش مرکزی قرص خورشید داشتهایم. اما قطبها عملاً قابل مشاهده نیستند، چون ما آنها را تقریباً همیشه از لبه میبینیم.»
اوایل امسال، چشمانداز ما بهتر شد؛ زمانی که سولار اوربیتر در حرکتی دقیق و هماهنگ، از کنار سیاره زهره عبور کرد. این مانور مسیر فضاپیما را از دایرةالبروج، یعنی صفحهای که مدار سیارات و استوای خورشید بر آن منطبقاند، خارج کرد. تصاویر جدید، قطب جنوب خورشید را نشان میدهند و در ماه مارس گرفته شدهاند. به گفته مولر، فضاپیما در اواخر آوریل نیز از بالای قطب شمال خورشید عبور کرد، اما هنوز در حال ارسال آن دادهها به زمین است.
گرفتن عکس از قطبهای خورشید سختتر از آن چیزی است که به نظر میرسد، زیرا برای انجام این کار، یک فضاپیما باید از صفحه دایرةالبروج خارج شود. خروج از این صفحه مداری برای فضاپیماها، مانوری پرهزینه و سوختبر است. اما این دقیقاً همان جایی است که سولار اوربیتر در آن میدرخشد: تا پایان مأموریت، مدار این فضاپیما با زاویه ۳۳ درجه نسبت به دایرةالبروج متمایل خواهد شد و همین مدار کج است که امکان مشاهدهای بیسابقه از قطبهای خورشید را فراهم میکند.
یک فضاپیما برای گرفتن تصویر از قطبهای خورشید باید از صفحه دایرةالبروج خارج شود
چشمانداز تازه برای دانشمندان ارزشمند است؛ چرا که قطبهای خورشید صرفاً قطبهای جغرافیایی نیستند؛ بلکه به نوعی قطبهای مغناطیسی خورشید نیز محسوب میشوند. خورشید، گردابی عظیم از پلاسماست که میدان مغناطیسی تولید و سپس آن را ناپدید میکند؛ فرایندی که چرخه ۱۱ ساله فعالیت خورشیدی را به حرکت درمیآورد.
