به گزارش خبرگزاری بیکینگ و براساس گزارش زومیت، وقتی روی سطح سفید و یخزدهی شمالگان یا جنوبگان بایستید، چشمانداز تقریباً یکی به نظر میرسد: تا جایی که چشم کار میکند برف و یخ دیده میشود و همهجا در سکوتی سنگین فرو رفته است. در نگاه اول، شاید هیچ تفاوتی میان این دو نقطه از زمین احساس نکنید. اما اگر فرض کنیم ابزاری داشتید که میتوانستید با آن درست از همان نقطه شروع به حفر زمین کنید و لایههای زیر پایتان را ببینید، خیلی زود متوجه میشدید که این دو منطقه، با وجود شباهتهای ظاهری، دنیایی کاملاً متفاوت در دل خود پنهان کردهاند.
برای نمونه، اگر در شمالگان شروع به کندن کنید، خیلی زود به پایان راه میرسید. یخهای آنجا معمولاً فقط دو تا سه متر ضخامت دارند و در بعضی جاها کمی بیشتر، شاید تا پنج متر. البته در سالهای اخیر این یخها نازکتر هم شدهاند و بیشترشان یک تا دو متر ضخامت دارند. درست بعد از این لایه کمعمق یخ، بلافاصله به آبهای سرد و یخزده اقیانوس شمالی میرسید؛ جایی که دیگر امکان ادامه حفاری وجود ندارد.
برخلاف قطب شمال که اقیانوس است، قطب جنوب قارهای کامل است که با یخهای ضخیم پوشیده شده و اطرافش را اقیانوس جنوبی و یخهای شناور احاطه کردهاند
در جنوبگان ماجرا کاملاً فرق میکند. تفاوت اساسی شمالگان و جنوبگان در شکل جغرافیاییشان است. شمالگان درحقیقت اقیانوسی بزرگ است که فقط لایهای از یخ روی آن شناور شده و خشکیهای اطرافش آن را در بر گرفتهاند. اما جنوبگان داستان دیگری دارد؛ آنجا قارهای واقعی قرار گرفته که سطحش با یخهای بسیار ضخیم پوشیده شده و دور تا دورش را اقیانوس جنوبی و یخهای شناور فرا گرفتهاند.
یخهای جنوبگان خیلی ضخیمتر از یخهای قطب شمال هستند و ضخامتشان بسته به فصل و منطقه فرق میکند. این یخها همراه با یخهای گرینلند، بیشتر از دوسوم آب شیرین زمین و تقریباً همه یخهای خشکی جهان را در خودشان ذخیره کردهاند.
آنطور که آیافالساینس مینویسد، ضخیمترین قسمت یخهای جنوبگان نزدیک به ۵ کیلومتر عمق دارد و در مجموع چیزی حدود ۳۰ میلیون کیلومتر مکعب یخ در آن جمع شده است. اگر روزی همه این یخها آب شوند، سطح آب دریاهای جهان حدود ۵۸ متر بالاتر میرود.
اگر آنقدر عمیق در یخهای جنوبگان حفر کنید، به چیزهای جالبی میرسید. برای مثال، بزرگترین دریاچه این قاره، به نام واستوک، حدود ۴ کیلومتر زیر یخهای شرق جنوبگان پنهان شده است. دره دنمن که در همان منطقه قرار دارد، عمیقترین دره خشکی در جهان است و بیشتر از ۳ کیلومتر پایینتر از سطح دریاست. همچنین بخشهای بزرگی از بستر زمین در شرق جنوبگان، مانند منطقهای به نام حوضه ویلکس، زیر سطح دریا قرار دارند.
تاکنون دانشمندان توانستهاند حدود ۲٫۸ کیلومتر در یخهای جنوبگان حفاری کنند تا اطلاعاتی درباره آبوهوای گذشته زمین به دست بیاورند. یخی که از این عمق بیرون آمده، نزدیک به یک میلیون و دویست هزار سال عمر دارد.
البته برای دانستن اینکه زیر یخها چه چیزی وجود دارد تنها حفاری کافی نیست. دانشمندان با کمک ابزارهایی مثل رادار، لرزهنگاری و اندازهگیری جاذبه زمین، نقشهای دقیق از قاره زیر یخها تهیه کردهاند که به آن Bedmap۳ میگویند.
دکتر هامیش پریچارد از مرکز تحقیقات جنوبگان در بریتانیا درباره این نقشه توضیح داده است: این اطلاعات پایهای برای مدلهای کامپیوتری هستند که نشان میدهند وقتی دما بالا میرود، یخهای جنوبگان چگونه حرکت میکنند. میتوانید آن را با ریختن شربت غلیظ روی کیک پر از برآمدگی تجسم کنید: شکل کیک مشخص میکند شربت کجا سریعتر جریان پیدا کند و کجا کند شود. در جنوبگان هم همین اتفاق میافتد؛ بعضی برآمدگیها جلوی حرکت یخ را میگیرند و بخشهای صاف باعث میشوند یخ سریعتر جریان پیدا کند.
پیتر فرتول، متخصص نقشهکشی و همکار پروژه هم میگوید به طور کلی مشخص شده است که یخهای جنوبگان ضخیمتر از چیزی هستند که قبلاً تصور میکردیم و بخش زیادی از آن روی سنگهایی قرار دارد که زیر سطح دریا هستند. همین موضوع باعث میشود یخها در برابر ورود آب گرم اقیانوس آسیبپذیرتر باشند. نقشه Bedmap۳ نشان داده است که قطب جنوب شکنندهتر و در خطرتر از آن چیزی است که پیشتر فکر میکردیم.
با وجود همه نقشهها و تحقیقات، هنوز بخش زیادی از زیر یخهای جنوبگان ناشناخته مانده است. کشفیات اخیر، مانند قارههای گمشده، جنگلهای بارانی باستانی و آثار دایناسورها، تنها بخش کوچکی از رازهای این سرزمین یخزده هستند. چه کسی میداند در آینده چه شگفتیهای دیگری از دل این یخها بیرون خواهد آمد؟
۲۲۷۲۲۷
