روزه‌داری متناوب و سرطان: یافته‌های علمی چه می‌گویند؟

پژوهش‌ها در طول سال‌ها نشان داده است که روزه داری متناوب می‌تواند سلامتی ما را بهبود بخشد و خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد. اما مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۴ در مجله‌ی نیچر منتشر شد و روی موش‌ها انجام شده بود، نشان می‌دهد روزه‌داری خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. نتیجه‌گیری کارشناسان از شواهد علمی دراین‌باره چیست؟

در رژیم غذایی معروف به روزه‌داری متناوب یا مقطعی در فواصل مشخصی از روز غذا می‌خورید و در بقیه زمان‌ها از غذا خوردن خودداری می‌کنید. برخلاف رژیم‌های سنتی که بر نوع غذا تأکید دارند، این روش بیشتر بر زمان‌بندی وعده‌های غذایی تمرکز دارد.

نسخه‌های مختلفی از برنامه‌های روزه‌داری متناوب وجود دارد. طبق برنامه ۱۶/۸  فقط در یک بازه زمانی ۸ ساعته غذا می‌خورید و سپس برای ۱۶ ساعت باقی‌مانده ناشتا می‌مانید. گزینه محبوب دیگر، رژیم ۵:۲ است که در آن برای پنج روز به‌طور عادی غذا می‌خورید و سپس به مدت دو روز کالری مصرفی خود را محدود می‌کنید.

در سطح جهان، رژیم غذایی ناسالم نقش بزرگی در بروز بیماری‌های مختلفی از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، سکته، دیابت نوع ۲ و انواع سرطان‌ها مانند سرطان روده و ریه دارد.

روزه‌گیری مقطعی در سال‌های اخیر به دلیل فواید احتمالی که برای سلامتی دارد، مورد توجه زیادی قرار گرفته است. روزه‌داری بر متابولیسم یعنی نحوه پردازش غذا و انرژی در بدن تاثیر دارد. این رژیم غذایی می‌تواند نحوه جذب مواد مغذی از غذا و همچنین سوخت‌وساز انرژی از قند و چربی را تحت‌تأثیر قرار دهد.

مطالعات انجام‌شده روی حیوانات نشان داده‌اند روزه‌داری متناوب می‌تواند به کاهش وزن کمک کرده، فشار خون و سطح قند خون را بهبود بخشد و درنتیجه خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

تحقیقات انجام‌شده روی انسان‌ها نیز نشان می‌دهد روزه‌داری متناوب می‌تواند باعث کاهش وزن، بهبود سلامت متابولیک، کاهش التهاب و بهبود فرآیندهای ترمیم سلولی شود. این فرآیندها به بدن کمک می‌کنند سلول‌های آسیب‌دیده‌ای را که ممکن است به سرطان تبدیل شوند، از بین ببرد.

گرچه سایر تحقیقات هشدار می‌دهند فواید روزه‌داری متناوب مشابه فوایدی است که ازطریق محدودیت کالری به دست می‌آید و شواهد کافی برای تأیید کاهش خطر سرطان در انسان‌ها وجود ندارد.

مطالعه‌ای که سال ۲۰۲۴ در مجله‌ی نیچر منتشر شد، نشان می‌دهد وقتی موش‌ها بعد از ناشتا دوباره غذا می‌خوردند، سلول‌های بنیادی روده‌ که به ترمیم روده کمک می‌کنند، فعال‌تر می‌شدند. این سلول‌های بنیادی در مقایسه با سلول‌های بنیادی موش‌هایی که به‌طور کامل ناشتا بودند یا به شکل معمولی غذا می‌خوردند، توانایی بهتری در بازسازی روده داشتند. این موضوع نشان می‌دهد بدن ممکن است پس از روزه‌داری و در زمان مصرف غذا، توانایی بهتری در ترمیم خود داشته باشد.

گرچه، این امر ممکن است پیامد منفی نیز داشته باشد. در صورت وجود جهش‌های ژنتیکی، فعالیت شدید سلول‌های بنیادی و فرآیند ترمیم سریع پس از غذا خوردن می‌تواند باعث تسهیل در رشد سرطان شود.

پلی‌آمین‌ها مولکول‌های کوچکی که هستند که برای رشد سلول‌ها ضروری‌اند. این مولکول‌ها فرآیند ترمیم بدن بعد از غذا خوردن دوباره را فعال می‌کنند. بدن می‌تواند پلی‌آمین‌ها را تولید کند، رژیم غذایی می‌تواند بر مقدار آن‌ها تأثیر بگذارد یا ممکن است توسط باکتری‌های روده تولید شوند.

نتایج پژوهش مذکور نشان می‌دهد درحالی‌که روزه‌داری و سپس غذاخوردن مجدد می‌تواند عملکرد سلول‌های بنیادی و فرآیند ترمیم را بهبود بخشد، ممکن است با افزایش خطر ابتلا به سرطان همراه باشد، به‌ویژه اگر چرخه‌های روزه‌داری و غذا خوردن مجدد به‌طور مداوم تکرار شوند. البته این موضوع در موش‌ها ثابت شده است و ارتباط بین روزه‌داری متناوب و خطر سرطان در انسان‌ها پیچیده‌تر بوده و هنوز به‌طور کامل درک نشده است.

در مطالعات انجام‌شده روی افراد مبتلا به سرطان، مشخص شده است روزه‌داری می‌تواند از عوارض جانبی شیمی‌درمانی جلوگیری کند و اثربخشی درمان‌های سرطان را افزایش دهد، درحالی‌که آسیب به سلول‌های سالم بدن را کاهش دهد. درواقع، نشان داده شده است در برخی از بیماران سرطانی، روزه‌داری طولانی‌مدت بی‌خطر است و ممکن است بتواند رشد تومورها را کاهش دهد.

از سوی دیگر، برخی از کارشناسان نسبت به پیامدهای احتمالی این نوع رژیم غذایی هشدار می‌دهند. مطالعات انجام‌شده روی موش‌ها نشان داده است روزه‌داری مقطعی ممکن است سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و توانایی بدن برای مبارزه با عفونت‌ها را کاهش دهد. این امر ممکن است موجب بدتر شدن وضعیت افرادی شود که از سلامتی کامل برخوردار نیستند. گرچه درحال‌حاضر هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد روزه‌داری متناوب خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی را در انسان افزایش می‌دهد.

دیدگاه فعلی این است که روزه‌داری متناوب می‌تواند مفید باشد، اما کارشناسان معتقدند برای درک بهتر آن، تحقیقات بیشتری لازم است.

به‌طورکلی، فواید کوتاه‌مدت رژیم غذایی روزه‌داری مقطعی مانند کاهش وزن و بهبود وضعیت عمومی سلامت تأیید شده‌اند، اما هنوز از اثرات بلندمدت روزه‌داری مقطعی به خصوص در رابطه با خطر سرطان و مشکلاتی که ممکن است برای سیستم ایمنی پیش بیاید، آگاهی نداریم.

ازآنجا که روش‌های مختلفی برای روزه‌داری متناوب وجود دارد و واکنش افراد به آن‌ها متفاوت است، ارائه توصیه‌ای که برای همه مفید باشد، دشوار است. علاوه‌بر‌این، بیشتر افرادی که در این مطالعات شرکت کرده‌اند، اضافه وزن داشتند یا دچار بیماری‌هایی مانند دیابت بودند، بنابراین نمی‌دانیم نتایج این تحقیقات برای تمام افراد جامعه صدق می‌کند یا نه.

برای افرادی که سالم هستند، روزه‌داری متناوب به‌طورکلی بی‌خطر است. اما این روش برای برخی افراد مانند کسانی که مشکلات پزشکی خاص دارند، زنان باردار یا شیرده و افرادی که سابقه اختلالات تغذیه‌ای دارند، مناسب نیست. بنابراین، قبل از شروع هر نوع رژیم غذایی روزه‌داری، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.