تینا مزدکی_طبق قوانین پایهای، رودخانهها باید به سمت پاییندست جریان داشته باشند، در مسیرشان به هم بپیوندند و در نهایت به یک اقیانوس یا دریاچهی پایانی برسند. این، اساس کارکرد حوضههای آبریز و مسیرهای آبی است. اما قوانین همیشه هم بدون استثنا نیستند!
در این مقاله، محققانی به نام سوبی و سیگل، ۹ رودخانه و دریاچه را در قارهی آمریکا بررسی کردند که با انتظارات معمول هیدرولوژیکی در تضادند. همگی آنها نمونههایی از دوشاخهشدن (bifurcation) را نشان میدهند یعنی جایی که رودخانه به چند شاخه تقسیم میشود و به مسیر خود ادامه میدهند. اما برخلاف حالتهای معمول، در این موارد شاخهها دوباره به مسیر اصلی بازنمیگردند.
برای نمونه، رود کاسیکیاره در آمریکای جنوبی یک راهآب قابل کشتیرانی است که دو حوضهی آبریز بزرگ این قاره یعنی اورینوکو و آمازون را به هم وصل میکند. این رود به عنوان یکی از شاخههای فرعی رود اورینوکو منشعب میشود و در نهایت به عنوان یکی از شاخههای اصلی به آمازون میپیوندد. نویسندگان مطالعه این پدیده هیدرولوژیکی را به یک کرمچاله میان دو کهکشان تشبیه کردهاند.
کاسیکیاره از رود اورینوکو جدا میشود و از دل جنگلهای بارانی انبوه و تقریباً تخت عبور میکند تا به رودخانهی ریو نگرو و نهایتاً آمازون برسد. به گفتهی نویسندگان، شیب بسیار جزئی این مسیر (کمتر از ۰/۰۰۹٪) برای هدایت حجم زیادی از آب کافیست. این مورد غیرعادی ناشی از یک فرایند بهنام ربایش رودخانهای (river capture) است. با این حال، آنها تأکید میکنند که شناخت ما از کاسیکیاره همچنان در حال شکلگیریست.
رود وایامبو در سورینام، نخستین بار در سال ۱۷۱۷ توسط استعمارگران هلندی نقشهبرداری شد. این رود نیز میتواند بسته به میزان بارندگی و همچنین مداخلات انسانی، از جمله استفاده از راههای تنظیم جریان آب، به سمت شرق یا غرب جریان داشته باشد. این رودخانه در نزدیکی معادن طلا و بوکسیت و همچنین مناطق استخراج نفت قرار دارد و دوطرفه بودن جریان آن، پیشبینی مسیر پخش آلودگیها را بسیار دشوار میسازد.
از میان تمام رودخانههایی که در این بررسی گنجانده شدهاند، محققان رود اچیمامیش در اعماق طبیعت کانادا را گیجکنندهترین مورد در میان رودها دانستهاند. نام آن در زبان کری به معنای «آبی که به هر دو سو جریان دارد» است. این رود، دو رودخانهی بزرگ هِیز و نلسون را به هم متصل میکند و بنا به برخی گزارشها، از نقطهی میانیاش به دو جهت مختلف جریان مییابد. با این حال، مسیر این رودخانه کاملاً تخت است و در بخشهایی با سدهایی که توسط سگهای آبی ساخته شدهاند قطع میشود. همین مسئله باعث شده حتی امروز نیز مسیر دقیق و جهت جریان آن در هالهای از ابهام باقی بماند.
نویسندگان این پژوهش همچنین شش مسیر آبی عجیب دیگر را نیز بررسی کردهاند، از جمله دریاچههایی با دو خروجی و نهرهایی که به هر دو اقیانوس اطلس و آرام میریزند. آنها با این بررسیها تأکید میکنند که همچنان چیزهای زیادی دربارهی سازوکار آبهای جهان برای آموختن باقی مانده است.
منبع: livescience
227323
