پریسا عباسی- جت استریم این بی شک یکی از جالبترین واژه های هواشناسی است که در سال های گذشته به آن بسیار پرداخته شده است. تغییرات اقلیمی و خشک سالی ها و البته بارش های یکباره سیل آسا در کشورمان سبب شد تا این واژه را عموم مردم بیش از قبل بشنوند. ویدیوهایی که در سال های اخیر از چهره های مروج شبه علم سیاسی مثل علی اکبر رائفی پور هم در چرخش این واژه تخصصی در فضاهای عمومی بیش از قبل رواج یابد . جت استریم یا رودباد چیست و چه جایی از این واژه استفاده می شود؟ جت استریم ها در حقیقت جریانهای قدرتمند و کم عرض هوا هستند که در اتمسفر برخی سیارات از جمله زمین وجود دارند. جت استریم در اصل یک جریان هوا با سرعت بسیار زیاد می باشد، که بصورت یک تونل باد فرضی در ارتفاعات بالای اتمسفر زمین در لایه تروپوپاز قرار گرفته و در نقطه انتقال بین تروپوسفر(جایی که دمای جو با افزایش ارتفاع کاهش مییابد) و استراتوسفر(جایی که درجه حرارت با افزایش ارتفاع افزایش مییابد)قرار دارد.
جت استریم چیست؟
برای توضیح ساده جت استریم شاید بهترین تعریف آکادمیک تعریفی باشد که دکتر بهلول علی جانی استاد برجسته دانشگاه خوارزمی و سرشناس ترین اقلیم شناس این روزهای ایران در گفت و گو با بیکینگ به آن پرداخته است:« در ارتفاعات بالای ۱۵۰۰ متر از زمین تا ارتفاعات بالا تر یعنی ۴ تا ۵ هزار ، ۷ هزار تا ۱۰ هزار متر همواره شاهد بادهای سردی هستیم که به دور کره زمین و از مسیر غرب به شرق در حال وزیدن هستند و به این بادها، بادهای غربی گفته می شود. در بعضی زمان ها و جاها سرعت این بادها خیلی شدید است. سرعت هایی بیش از ۳۰ متر بر ثانیه. هر جایی سرعت باد از ۳۰ متر بر ثانیه بیشتر شود به آن می گویند جت استریم یا «رود باد» و این بادهای غربی با خودشان برای مناطق زمین هم از دریا ها و اقیانوس ها رطوبت می آورند و هم عوامل نا پایداری جوی. یعنی همین جبهه هواها . مثلا در مدیترانه خیلی اوقات این رودبادها سیستم ها و سامانه های بارشی را تشکیل می دهند که این سامانه ها رطوبت را به لایه های بالایی می برند و در اثر سرما این بارش ها را تشکیل می دهند و گاه بارندگی داریم و گاهی هم بارش به صورت برف است. بستگی دارد به دمای آن منطقه. بادهای غربی معمولا از پایین جمع می شوند و به سمت قطب می روند اما در زمستان ها از سمت قطب به سمت عرصه های پایین تر می روند. من همیشه این ماجرا را به این کلاه های نقاب دار بچه ها توضیح می دهم که در زمان هایی که هوا رو به گرمی می رود فقط روی کاسه سر بچه می گذاریم اما در زمان های سرد بازش می کنیم و تا روی گلوی بچه ها پایین می آید. در زمان فصل های سرد این رود باد ها به عرصه های پایینی حرکت می کنند و در زمان هایی که هوا رو به گرمی می رود جمع می شوند و در همان عرصه های بالاتر جریان دارند. و این یک رویه عادی و شرایط جوی نرمال کره زمین هست و ما باید در این فصل این بارش ها را داشته باشیم.»
بیشتر بخوانید:
موتور جستجوی گوگل به پایان راه رسیده است؟
تصمیم عجیب و جنجالی در مهمترین شبکه تولید سریال دنیا !
جت استریمها مهمترین پدیده هواشناسی و صنایع هوایی هستند. چرا که بیشتر نواحی آمریکای شمالی، اروپا و آسیا را در فصل زمستان در بر میگیرند.
متخصصان هواشناسی با استفاده از محل جت استریمها به عنوان یک ابزار کمکی برای پیشبینی هوا استفاده میکنند، که در سفرهای هوایی کاربرد بسیاری دارد. اگر یک پرواز در جهت مخالف یک جت استریم باشد، شاهد تاثیر چشمگیری در زمان پرواز خواهیم بود.
جت استریم و حماسه پرل هابر !
ژاپن مدت ها قبل از شروع جنگ جهانی دوم در حال توسعه تهاجمی در آسیا بود. ژاپن به منچوری و سپس چین حمله کرد؛ ژاپن با آلمان و ایتالیا وارد یک قرارداد سه جانبه شد و موقعیت خود را در صحنه جهانی تضمین کرد. ژاپن با تحریم ایالات متحده روبرو شده بود و برای فعال نگه داشتن ماشین جنگی خود به منابع حیاتی نیاز داشت. ژاپن تصمیم گرفت جزایر غنی از مواد خام در آسیای جنوب شرقی را از دست قدرت های استعماری اروپایی بگیرد.
برای انجام یک حمله غافلگیرانه، ژاپن تصمیم گرفت به ناوگان اقیانوس آرام ایالات متحده در پرل هاربر حمله کند. ژاپن فکر می کرد که این حمله بر روحیه شهروندان آمریکایی تأثیر می گذارد.
نیروی هوایی ارتش ایالات متحده حمله مشابهی را به ژاپن برنامه ریزی کرد، اما مشکل این بود که برد بمب افکن های B29 ایالات متحده در صورت پرواز از خاک ایالات متحده به ژاپن خارج از پوشش بود. ایالات متحده فوراً برای حمله به یک پایگاه هوایی نیاز داشت. ایالات متحده توانست جزیره گوام را بازپس گیرد و بمب افکن های B29 خود را برای حمله بر فراز ژاپن آماده کرد.
B29 دارای سیستم هدف گیری بمب -Norden Bombsight- بود. سیستم بمب یک کامپیوتر آنالوگ با بیش از 40 پارامتر برای تنظیم بود، مانند سرعت باد، دمای بیرون و حتی انحنای زمین. این سیستم در اروپا بی عیب و نقص کار می کرد. با این حال، در ژاپن، هنگامی که بمب افکن در خط ساحلی ژاپن در ارتفاع 30000 فوتی چرخید، چیزی غیرعادی احساس کردند. یک جریان هوا وجود داشت که از ژاپن به ایالات متحده با عرض 200 کیلومتر حرکت می کرد. این جت استریم مسئول انتقال هوای سرد بود.
با این حال، تا جنگ جهانی دوم هیچ کس از این جریان اطلاعی نداشت. خلبانان نیروی هوایی ارتش آمریکا نتوانستند بمب افکن ها را در جت استریم کنترل کنند، بنابراین ارتفاع بمب افکن ها را به 5000 فوت کاهش دادند و شروع به استفاده از بمب های آتش زا کردند.
مقامات ژاپنی که با جت ریم آشنا شدند ایده متفاوتی را طراحی کردند. ارتش ژاپن بالون هلیومی را با بمب های آتش زا به جریان جت پرتاب کرد. ایده این بود که جت استریم بمب ها را به ایالات متحده هدایت کند و همه چیز را به آتش بکشد اما این پروژه با شکست مواجه شد زیرا بسیاری از بالن ها در اقیانوس آرام سقوط کردند. بی شک در تاریخ جنگ های نوین دنیا ، عملیات پرل هاربر بزرگترین عملیات هوایی علیه ارتش آمریکاست. فیلم عملیات پرل هاربر یکی از بازسازی های تاریخی از آن عملیات است. ژاپنی ها برای این برد تاریخی شان غیر از عملیات پرل هاربر ، انیمیشن معروف باد بر می خیزد را هم ساخته اند. قصه ای که بر اساس مانگای تاتسئو هوری و برگرفته از زندگی مهندسی به نام جیرو هوریکوشی طراح هواپیماهای جنگنده زیرو استفاده شده در جنگ جهانی دوم و در حمله به پرل هاربر ، ساخته اند.
جت استریم و بالون های ژاپنی حاوی بمب فو گو !
در جنگ جهانی دوم، در نوامبر ۱۹۴۴، ژاپنیها بار دیگر پروژه ایی داشته اند تا با استفاده از جت استریم به آمریکا حمله کنند. آنها با محاسبات دقیق، بالونهای مجهز به بمب را تا ارتفاع ۱۵ هزار متری بالا فرستادند و آنها را از طریق این کانال بادی از روی اقیانوس اطلس عبور داده و به سمت ایالات متحده فرستادند. بعضی از این بالنها به آمریکا و بعضی به کانادا رسیدند. ساخت و توسعه بالونهای نظامی ژاپن که از فناوری استفاده از جریان استریم در آنها به کار گرفته شدهاست، بین نوامبر 1944 و آوریل 1945 و تا پیش از فروپاشی ارتش ژاپن تداوم داشته است. ارتش امپراتوری ژاپن حدود 9300 بالون را از سایت های هونشو پرتاب کرد که از این تعداد حدود 300 بالون در ایالات متحده و کانادا و برخی در مکزیک یافت یا مشاهده شد.
بالون ها توسط جریان های با ارتفاع بالا و با سرعت بالا بر روی اقیانوس آرام، جت استریم، حمل می شدند و از یک سیستم پیچیده برای کنترل ارتفاع استفاده می کردند. بمبها بهدلیل شرایط رطوبتی بهعنوان راهانداز آتش بیاثر بودند، تنها باعث آسیب جزئی و شش کشته در یک حادثه غیرنظامی در اورگان در ماه می 1945 شد.در آن زمان هیچ هواپیمایی توان پرواز چنین مسافتی تا آمریکا را نداشت.
جت استریم چه می کند؟
قویترین جت استریمهای قطبی در ارتفاع ۷ تا ۱۲ کیلومتری از سطح دریا هستند و جت استریمهای استوایی بین ۱۰ تا ۱۶ کیلومتر از سطح دریا فاصله دارند.اصلیترین این جریانات از استوا به سمت قطب و از غرب به شرق در جریان است. به همین دلیل به طور معمول، بیشتر رطوبتی که بادها از اقیانوس اطلس به سمت شرق میآورند باعث بارش باران و برف در اروپای غربی میشوند.
بالون های جنجالی چینی سوار بر جت استریم!
استفاده از رود بادها به عنوان تکنیک نظامی تقریبا از جنگ جهانی دوم به این طرف بسیار شایع بوده است. از بالون های جاسوسی که در جنگ سرد بین روسیه و آمریکا در جریان بوده اند تا همین کانال های هوایی بالادستی که این روزها به چالشی بزرگ بین چین و آمریکا بدل شده است. بالون های جاسوسی چینی که تا به امروز چند تایی از آنها در آسمان آمریکا و کانادا دیده یا سرنگون شده اند و به چالش بزرگ امنیتی دنیا بدل شده اند همگی از این تکنیک و علم هواشناسی استفاده می کنند.
چگونه جت استریم بر بهم ریختگیهای جوی تاثیر میگذارد؟
تغییر الگوی جت استریمها باعث تغییر توزیع رطوبت در کره زمین شده و ضمن اثرگذاری بر میزان بارش، باعث پدیدههای بزرگتری همانند گردبادها، طوفانها و سیل های سهمیگین میشود. گرمایش زمین در این جت استریم تغییر ایجاد کرده است.
اکثر دانشمندان باور دارند که جت استریمها بر اثر گرمایش جهانی ضعیفتر میشوند. ذوب شدن برفهای قطبی، گرادیان دمایی(حرارت محسوس،sensible heat) این نواحی را تغییر داده که باعث کاهش سرعت جتاستریمها و تغییر طول مدت وزش آن میشود.
دانشمندان از سال ۲۰۰۷ متوجه شدند که ارتفاع جت استریمها در بالای کانال انگلیس کاهش یافته و این امر باعث طولانی شدن زمستانها گشته است.
حجم بخار آب تولید شده در اثر گرمایش زمین و آب شدن یخهای قطبی، جهت این جریانها را مختل و کند کرده و این جریان حالت سینوسی پیدا کرده است. در نتیجه قسمت گرم و خشک این جریان، باعث تداوم آتشسوزی در برخی مناطق میشود. مثلا آتش سوزی برخی جنگلها در سال ۲۰۱۸ در جنگلهای اسکاندیناوی و بخشی از روسیه در اثر این پدیده اتفاق افتاد. بر اثر این بهم ریختگی در جت استریم، قسمت سرد و باران زا و طوفانی وارد ایران شد و باعث ایجاد بارشهای سنگین و طولانی شدند.
این آشفتگی در چرخه سینوسی به دلیل گرمایش زمین و تغییرات جوی در حال بیشتر شدن است و این امر پیشبینیهای هواشناسی را در آینده سختتر خواهد کرد و باید منتظر دورههای طولانی گرما و سرما، سیلها و طوفانهای سهمگین در جاهایی که انتظارش را نداریم باشیم.
منبع: weatheronline
۵۸۵۸
