غزال زیاری: دیدن نور سفید، احساس خروج از بدن و حس حضور یک موجود فرا طبیعی، از نشانههای تجربیات نزدیک به مرگ (NDE) هستند. این پدیدهها که اغلب توسط افرادی که دچار ایست قلبی شده و احیا شدهاند گزارش میشوند، ممکن است در واقع یک واکنش تکاملی مغز در مواجهه با خطر مرگ باشند.
در هر حال و بی تردید افراد در آن لحظات تجربیات متفاوتی را لمس می کنند که اطلاع دقیق تر از آنها واقعا جالب توجه و عجیب خواهد بود. از همین رو محققان بر آن شده اند تا در این باره تحقیقات گسترده تری را انجام دهند.
مغز در مواجهه با مرگ چه واکنشی نشان میدهد؟
محققان در این مطالعه، NDE ها را بهعنوان “حالاتی از آگاهی گسسته” توصیف میکنند که در مواجهه با “تهدیدات فیزیکی واقعی یا بالقوه” رخ میدهند. آنها با بررسی تحقیقات پیشین درباره زمینههای روانشناختی و عصبی این تجربیات، مدل جامعی را ارائه کردهاند که یافتههای قبلی را در یک چارچوب یکپارچه قرار میدهد.
این مدل که “نظریه تکاملی-عصبشناختی درک تجربیات نزدیک به مرگ” یا NEPTUNE نامگذاری شده، توضیح میدهد که این تجربیات در شرایطی آغاز میشوند که سطح اکسیژن در مغز کاهش یافته و در مقابل، غلظت دیاکسید کربن افزایش مییابد.
این تغییرات منجر به “اسیدوز مغزی” میشوند که موجی از تحریک عصبی در نواحی کلیدی مغز، از جمله محل اتصال گیجگاهی-جداری (TPJ) و لوب پسسری را به همراه دارد و باعث آزاد شدن گسترده انتقالدهندههای عصبی درونی میگردد.
بهعنوان مثال، افزایش سیگنال دهی سروتونین ممکن است مسئول توهمات بصری واضح در طول این تجربیات باشد. افزایش اندورفین و GABA میتواند احساس آرامش عمیق را توضیح دهد و افزایش شدید دوپامین نیز ممکن است دلیل احساس واقعگرایی بیش از حد در این تجربیات باشد.
چرا مغز چنین واکنشی نشان میدهد؟
محققان بر این باورند که NDE ها ممکن است بخشی از یک “واکنش دفاعی عصبی-فیزیولوژیک” باشند که در مواقعی که پاسخهای رفتاری مانند “جنگ یا گریز” دیگر امکانپذیر نیستند، فعال میشود.
در چنین شرایطی مغز وارد “حالت تجزیه ذهنی” میشود و تمرکز را به سمت خیالپردازیهای درونی هدایت میکند تا فرد بتواند با موقعیت تهدیدکننده کنار بیاید و زنده بماند.
چرا برخی افراد بیشتر از دیگران NDE را تجربه میکنند؟
این مطالعه نشان میدهد که برخی افراد برای تجربه NDE مستعدتر از دیگران هستند. بهویژه، کسانی که:
- گرایش بیشتری به تجزیه ذهنی (Dissociation) و خیالپردازی دارند، به احتمال بیشتری در هنگام مواجهه با خطر مرگ، تجربه دیدن نور سفید را دارند.
- افرادی که دچار “نفوذ REM” هستند، یعنی فعالیت مغزی مرتبط با خواب REM را حتی در بیداری تجربه میکنند، بیشتر دچار NDE میشوند.
محققان به این نکته اشاره کردهاند که این ویژگی ممکن است عناصری کلیدی از NDE، مثل ادراک نوری غیرعادی، احساس سرخوشی و تجربهٔ خروج از بدن را توضیح دهد.
سؤالات بیپاسخ درباره تجربیات نزدیک به مرگ
گرچه مدل NEPTUNE برخی از ابعاد NDE ها را توضیح میدهد، اما هنوز پرسشهای بیپاسخ بسیاری باقی ماندهاند. مثل اینکه چه ترکیبی از فرآیندهای عصبی برای ایجاد NDE ضروری و کافی است؟
لازم به ذکر است که مدل NEPTUNE هنوز نمیتواند پدیده پیشآگاهی را که برخی افراد پس از NDE گزارش میکنند (مثل داشتن حسی از آینده) را توضیح دهد.
منبع: iflscience
۲۲۷۲۲۷
