تینا مزدکی: محققان با حفاریهای در سکونتگاه باستانی کولونا در جزیره کوچک آگینا در سواحل سرزمین اصلی یونان، دو ساختمان فروریخته مربوط به قرن شانزدهم قبل از میلاد را کشف کردند. نتیجه مطالعه باستان شناسان نشان میدهد که در اواخر عصر برنز ساختمان قدیمیتر بهعنوان مکانی برای تولید رنگ بنفش استفاده میشد.
رنگها در اواخر عصر برنز و در منطقه مدیترانه کالایی ارزشمند بشمار میرفتند. بنابراین، شواهدی از تولید رنگ در این دوره میتواند بینش قابلتوجهی را در مورد فرهنگ و تجارت در آن زمان ارائه دهد. بیشترین شواهد یافت شده برای تولید رنگ بنفش در سایتهای باستانشناسی در مدیترانه از رسوبات بجا مانده حلزونهای دریایی لهشده است. این نوع رنگ از ترشحات مخاطی یکی از چندین گونه حلزون دریایی وحشی که در این منطقه ساکن هستند تهیه میشود. این ترشحات از عضوی به نام غده هیپوبرانشیال در بدن این حلزونها میآیند.
برای به دست آوردن رنگ موردنظر، غدد زیرشاخهای حلزونها را با باز کردن پوسته و یا بهعنوان جزئی از بدن نرمتن کاملاً لهشده، از بدن آنها جدا میکردند. ماده بهدستآمده را با مقداری آبنمک مخلوط کرده و به مدت چند روز در ظروف مناسب، خمرهها دم میدادند. انتخاب یک ظرف مناسب امکان کنترل لازم بر اکسیژن و تأمین نور را فراهم میکرد که برای به دست آوردن سایه رنگ موردنظر مهم هستند.
منطقه ایجاینا (Aegina) اگرچه کوچک بود اما برای هزاران سال نقش مهمی در تاریخ فرهنگی در دریای اژه ایفا کرد که بازوی مدیترانه که در آن قرار دارد. از دوره نوسنگی تا دوران بیزانس (تقریباً از هزاره ششم قبل از میلاد تا قرن دهم پس از میلاد)، سکونتگاه اصلی جزیره، بر روی دماغهای در ساحل شمال غربی به نام کیپ کولونا قرار داشت. کارگاه رنگسازی که محققان کشف کردند در حومه شرقی کولونا قرار دارد.
قطعات سفالی با مقادیر قابلتوجهی از رنگدانه ارغوانی که بهخوبی حفظشدهاند، یکی از عواملی بود که دانشمندان به آن استنباط کردند. آنها همچنین ابزارهای مورداستفاده در فرآیند تولید، مانند سنگزنی و همچنین پوستههای خردشده حلزونهای دریایی را کشف کردند. با توجه به اینکه بقایای رنگدانه بهندرت در فضای داخلی ظروف سرامیکی، سایر ظروف و سایر مواد باقیمانده است، این یافتهها قابلتوجه است.
محققان سپس تجزیهوتحلیلی از پوستهها و ترکیب شیمیایی رنگدانهها انجام دادند و متوجه شدند که کارگاه تقریباً تنها از یکگونه حلزون دریایی (Hexaplex trunculus) صدف فرفری نواری برای تولید رنگ استفاده میکرد. این حلزون دریایی که در سرتاسر مدیترانه یافت میشود، یکی از سه گونه اصلی است که برای تولید رنگ استفاده میشد. علاوه بر این حلزون، حلزون مورکس برانداریس (Bolinus brandaris) و پوسته سنگی دهان قرمز (Stramonita haemastoma) در دوران باستان برای تولید رنگ ارغوانی و بنفش مورداستفاده قرار میگرفتند.
رنگ ساختهشده از این حلزونها به رنگ قرمز ارغوانی تیریان (Tyrian Purple) شناخته میشود. این رنگ در دنیای باستان بسیار ارزشمند بود، به این دلیل که تولید آن کاری بسیار خستهکننده و دشواری بود. این فرآیند پیچیده بود و به جمعآوری هزاران حلزون دریایی نیاز داشت. درواقع، تخمین زده میشود که تا برای تولید تنها حدود ۱ گرم رنگ باید ۱۲هزار حلزون فرآوری شوند.
فرآیند تولید سخت این رنگ باعث شد که محصول بسیار گران شود. بهعنوانمثال، در دوره روم، بنفش تیریان بیشتر از طلا ارزش داشت. درنتیجه، رنگدانه بهطورکلی برای استفاده در طبقات بالای جامعه محفوظ بود. درواقع، در دورههای خاصی، استفاده از بنفش تیریان توسط قوانین روم محدودشده بود بهطوریکه فقط امپراتور میتوانست آن را بپوشد. تصور میشود که بنفش تیریان ابتدا توسط فنیقیها ساختهشده است. این تمدن باستانی در منطقه مدیترانه که از منطقه ساحلی شام سرچشمه گرفته است، همان لبنان امروزی است.
مشهورترین رنگدانه در صور، شهری واقع در لبنان که یکی از قدیمیترین سکونتگاههای دائماً مسکونی در جهان است، تولید شد. اما در مناطق دیگر مدیترانه نیز تولید به تولید رسید. حفاریهای اخیر در کولونا همچنین استخوانهای چند پستاندار که عمدتاً خوک و بره بودند کشف شدند که در محوطه کارگاه رنگسازی بهشدت سوخته بودند. محققان احتمال میدهند که این حیوانات به روش آیینی برای محافظت از مجموعه رنگسازی قربانی شدند.
منبع: newsweek
۳۲۳
