غروب خورشید را از منطقهای بسیار تاریک روی زمین تماشا کنید تا متوجه مثلثی شوید که دانشمندان آن را صبح کاذب مینامند. این نور از نقطهای که خورشید زیر افق ناپدید شده گسترش مییابد.
صبح کاذب در آسمان زمین زمانی شکل میگیرد که نور از گرد و غبار به جا مانده از سیارکهای خرد شده و دنبالهدارهای عبوری منعکس میشود. طبق پژوهشی جدید توسط تیمی از اخترشناسان و دانشآموزان چینی، پدیدهای مشابه در آسمان حداقل چند سیاره فراخورشیدی قابل سکونت رخ میدهد. این نور میتواند یکی از سرنخها برای حل این معما باشد که سیارات فراخورشیدی چه ظاهری دارند.
«جیان گِه» (Jian Ge)، اخترشناس رصدخانه شانگهای در چین و نویسنده اصلی پژوهش مذکور، در یک کنفرانس خبری مجازی در تاریخ ۱۳ ژانویه (۲۳ دی) گفت: «اگر ما بتوانیم صبح کاذب را در یک منظومه سیارهای دوردست شناسایی کنیم، پس این منظومه اجزایی مثل سیارک و دنبالهدار دارد که نمیتوان آنها را به سادگی به طور مستقیم شناسایی کرد.»
گه و همکارانش ــ شامل تیمی از دانشآموزان دبیرستانی ــ ۴۷ سیاره قابل سکونت را که توسط تلسکوپ فضایی کپلر ناسا (که در سال ۲۰۱۸ فعالیتش به پایان رسید) مورد مطالعه قرار گرفته بودند، ارزیابی کردند. این تیم تحقیقاتی برای هر سیاره انبوهی از اطلاعات را از ماموریت گایا متعلق به آژانس فضایی اروپا، کاوشگر نقشهبردار فروسرخ میدان عریض ناسا (Wide-field Infrared Survey Explorer – WISE) و تلسکوپ فضایی اسپیتزر (Spitzer) و منابع دیگر جمعآوری کردند.
سه سیاره فراخورشیدی با صبح کاذب
این دادهها به پژوهشگران کمک کرد تا تشخیص دهند کدام منظومههای سیارهای در نور مادون قرمز روشنتر از چیزی که انتظار میرود، هستند. سپس آنها بررسی کردند که آیا عوامل دیگر، نظیر ستارههای پسزمینه، موجب این امر هستند یا نه. این فرایند سه سیاره را باقی گذاشت که به گفته پژوهشگران در آنها صبح کاذب میتواند وجود داشته باشد: کپلر-۶۹سی، کپلر-۱۲۲۹بی و کپلر-۳۹۵سی، که هر سه آنها به عنوان «اَبَر-زمین» (سیارات فراخورشیدی با جرمی بیشتر، اما نزدیک به جرم زمین) طبقهبندی شدهاند.
گه در طول کنفرانس خبری خود به این موضوع اشاره کرد که اینکه بینندگان آسمان دقیقا چه چیزی را روی سطح این دنیاهای بیگانه میبینند از یک سیاره به سیاره دیگر تفاوت دارد.
او درباره کپلر-۱۲۲۹بی که دور یک کوتوله قرمز میچرخد، گفت: «میتوانید تصور کنید که صبح کاذب در این سیاره احتمالا بسیار قرمز است.»
با این حال کپلر-۶۹سی احتمالا یک سیاره «ابر-زهره» باشد؛ بزرگتر از همسایه نزدیک ما، اما به همان اندازه غیر قابل سکونت. به گفته گه «میتوانیم تصور کنیم که اتمسفر و سطح این سیاره مانند سیاره زهره باشد. احتمالا اثر گلخانهای شدیدی در سطح آن وجود دارد و اتمسفرش غلیظ و گرم است، در حالی که سطح سیاره به شدت خشک است.» (اتمسفر غلیظ به احتمال زیاد مشاهده صبح کاذب را دشوار میسازد.)
در حال حاضر با وجود سه مورد از بین ۴۷ سیاره، پژوهشگران نمیتوانند بگویند که صبح کاذب پدیدهای شایع در سیارههای بالقوه قابل سکونت است. اما به گفته گه، وقتی دانشمندان بتوانند از ابزارهای رصدی قدرتمندتری استفاده کنند، شاید این وضعیت تغییر کند.
به گفته گه «وقتی حساسیت بهبود پیدا کند، شاید مننظومههای بیشتری را با انعکاسهای غبار ضعیفتر ببینیم.»
