جنگ ۱۲روزه، اثر ۳ماهه: وضعیت ۸۲.۵ درصد از محل‌های کار اشتراکی هنوز عادی نیست

سه ماه پس از «جنگ ۱۲روزه»، تازه‌ترین نظرسنجی انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران نشان می‌دهد تنها ۱۷.۵ درصد از این فضاها توانسته‌اند به شرایط عادی بازگردند؛ در حالی که ۸۲.۵ درصد همچنان با پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم بحران درگیرند. این یافته‌ها بر اساس پاسخ‌های ۴۱ مدیر و صاحب فضای کار اشتراکی گردآوری شده است.

به گزارش بیکینگ، بحران‌های کوتاه‌مدت، اگرچه در ظاهر مقطعی به نظر می‌رسند، اما می‌توانند اثرات بلندمدت و ماندگاری بر زیست‌بوم‌های اقتصادی و اجتماعی بگذارند. گزارش جدید انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران از پیامدهای «جنگ ۱۲روزه» دقیقاً همین واقعیت را نشان می‌دهد: تنها ۱۷.۵ درصد از فضاهای کار اشتراکی پس از گذشت سه ماه توانسته‌اند به وضعیت عادی بازگردند و ۸۲.۵ درصد همچنان درگیر تبعات بحران هستند.

این نتایج، حاصل نظرسنجی از ۴۱ نفر از مدیران و صاحبان فضاهای کار اشتراکی در سراسر ایران است؛ یک نظرسنجی‌ که نشان می‌دهد شوک‌های کوتاه‌مدت می‌توانند مانند موجی بلندمدت، پایداری کسب‌وکارهای خرد و اکوسیستم نوآفرین را متزلزل کنند.

بر اساس یافته‌های انجمن، اثرات بحران برای این فضاها دو دسته‌اند:

• مستقیم: کاهش شدید مراجعه، لغو قراردادها، تعلیق رویدادها و افت جریان نقدی.
• غیرمستقیم: افزایش بی‌اعتمادی کاربران، دشواری جذب اعضای جدید، و فشار روانی بر جامعه استارتاپی و فریلنسرها که به این فضاها وابسته‌اند.

در واقع، محل‌های کار اشتراکی که قرار بود پناهگاه انعطاف‌پذیر کار باشند، خود به خط مقدم اثرگذاری بحران تبدیل شدند.

فرشاد جعفرپور، دبیر انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران، در گفت‌وگو با بیکینگ در واکنش به این یافته‌ها تاکید می‌کند:

باید بپذیریم بحران‌های کوتاه‌مدت هم می‌توانند اثرات بلندمدت بر زیست‌بوم محل‌های کار اشتراکی بگذارند. این فضاها به دلیل ماهیت انعطاف‌پذیرشان اولین نقاطی هستند که از شوک‌ها آسیب می‌بینند و آخرین بخش‌هایی هستند که به شرایط پایدار بازمی‌گردند.

– فرشاد جعفرپور، دبیر انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران

به گفته او، این وضعیت نشان می‌دهد که تاب‌آوری اکوسیستم کار اشتراکی در ایران نیازمند طراحی سیاست‌های حمایتی پایدار است؛ چه در سطح مدیریت شهری و چه در سطح کلان اقتصادی.

دبیر انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران، در توضیح اثرات جنگ ۱۲روزه گفت: «با شروع جنگ، مثل بسیاری از کسب‌وکارهای دیگر، شوک جدی به ما وارد شد؛ اما بعد از پایان جنگ خیلی سریع به شرایط مطلوب برگشتیم.»

او با اشاره به پیامدهای تعدیل نیرو در شرکت‌ها اضافه کرد: «دو روند هم‌زمان رخ داد: یکی رشد تعداد فریلنسرها و دیگری کوچک شدن شرکت‌ها. نتیجه طبیعی این دو روند، افزایش تقاضا برای فضاهای کار اشتراکی بود؛ مشابه چیزی که در سال ۹۹ و دوران کرونا تجربه کردیم.»

جعفرپور درباره احتمال گرانی ناشی از افزایش تقاضا نیز توضیح داد: «این افزایش تقاضا باعث گرانی نشده است. ما در حد ظرفیت‌ خود آماده ارائه خدمات هستیم. بیش از ظرفیت ما، نیاز است دولت ورود کند؛ مثلاً می‌تواند برای نیروهایی که تعدیل شده‌اند، یارانه یا سوبسید در نظر بگیرد. ما نمی‌توانیم پایین‌تر از قیمت واقعی سرویس بدهیم چون باید هزینه‌های خودمان را پوشش دهیم.»

نگاهی به تجربه‌های جهانی نیز این نتایج را تایید می‌کند. در همه‌گیری کرونا، فضاهای کار اشتراکی از نخستین بخش‌هایی بودند که ضربه دیدند و از آخرین حوزه‌هایی بودند که توانستند به روند طبیعی بازگردند.

در کشورهایی که بسته‌های حمایتی هدفمند مانند کاهش مالیات یا یارانه اجاره در نظر گرفته شد، این فضاها سریع‌تر توانستند به تعادل برسند. اما در کشورهایی که چنین سازوکاری وجود نداشت، بسیاری از محل‌های کار اشتراکی یا تعطیل شدند یا به ادغام و تغییر کاربری تن دادند.

باید گفت فضاهای کار اشتراکی صرفاً چهار دیواری برای کار نیستند؛ آن‌ها مراکز یا به بیان بهتر کانون‌هایی برای شبکه‌سازی، خلق تیم‌های نوآور و زیست‌بوم استارتاپی‌ هستند. کندی بازگشت به شرایط عادی در این فضاها، به معنای فشار مضاعف بر فریلنسرها، تیم‌های نوپا و کسب‌وکارهای کوچک است که ستون فقرات اقتصاد دیجیتال ایران محسوب می‌شوند.

به گفته کارشناسان ادامه این وضعیت، می‌تواند زنجیره‌ای از اثرات ثانویه‌ مثل «افت سرعت شکل‌گیری استارتاپ‌های جدید»، «مهاجرت تیم‌ها به خارج از کشور» و «کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به پایداری اکوسیستم داخلی» ایجاد کند.