به گزارش بیکینگ، وقتی زلزلهای بزرگ رخ میدهد، معمولاً زمین میلرزد، ساختمانها آسیب میبینند و گاهی ترکهایی روی سطح زمین ظاهر میشود. فیلم ضبطشده توسط دوربین امنیتی در میانمار لحظهای را ثبت کرده است که در آن حین زلزله زمین ترک میخورد، و این ترک با یک حرکت خمیده و عجیب گسترش مییابد.
دانشمندان سالها از روی شواهد غیرمستقیم مثل خراشهای روی سنگها حدس میزدند که شکافهای زلزله میتوانند چنین مسیر خمیدهای داشته باشند، اما هیچکس تا حالا آن را با چشم ندیده بود. این ویدیو، که حالا بیشترتوجه دانشمندان را به خود جلب کرده، ممکن است به ما کمک کند تا بهتر بفهمیم زلزلهها دقیقاً چطور اتفاق میافتند و چطور میتوانیم برای آنها آماده باشیم.
ثبت یک لحظه دلهرهآور
در تاریخ ۲۸ مارس، زلزلهای با بزرگی ۷.۷ ریشتر منطقه «تازی» در میانمار را لرزاند. دوربین امنیتیای در نزدیکی محل وقوع، ویدیویی ضبط کرد که لحظه ترک برداشتن سطح زمین را با جزئیات بیسابقهای به تصویر میکشد. در این ویدیو، زمین ابتدا میلرزد و سپس شکافی در آن ظاهر میشود، اتفاقی که در زمینلرزههای بزرگ نسبتاً معمول است، اما تا به حال هیچگاه از چنین زاویه و کیفیتی ثبت نشده بود.
در این میان جسی کرز، زلزلهشناس و پژوهشگر دانشگاه کیوتو ژاپن، پس از مشاهده چندباره این ویدیو متوجه نکتهای شگفتانگیز شد: شکاف به جای حرکت مستقیم، مسیر خمیدهای را طی میکند.
او در توضیح این پدیده گفت: «بهجای اینکه شکاف مستقیماً در عرض تصویر حرکت کند، مسیری خمیده با انحنای رو به پایین را دنبال میکرد. این دقیقاً چیزی بود که در مطالعات پیشین روی دادههای زمینشناسی به آن پی برده بودم، اما تاکنون هرگز در دنیای واقعی دیده نشده بود.»
این نوع حرکت پیشتر از روی آثار بهجامانده در لایههای زمین مانند خطوط سایشی (slickenlines) تشخیص داده میشد، اما هرگز بهطور مستقیم دیده نشده بود.
کرز به همراه همکارش، یوشیهیرو کانکو، با تحلیل دقیق این ویدیو دریافتند که شکاف ابتدا با شدت زیاد و به صورت خمیده آغاز به حرکت میکند. سرعت حرکت شکاف تا ۳.۲ متر بر ثانیه (حدود ۱۰.۵ فوت در ثانیه) میرسد و در کمتر از ۱.۳ ثانیه، حدود ۲.۵ متر جابهجا میشود. سپس شکاف به مسیر مستقیم برمیگردد و سرعتش کاهش مییابد.
این تغییر مسیر نشان میدهد که تنشهای سطح زمین نسبت به عمقهای پایینتر گسل کمتر هستند. همین تفاوت باعث میشود شکاف ابتدا از مسیر اصلی منحرف شود و سپس «به خودش بیاید» و به مسیر طبیعیاش برگردد.
به گفته کرز، این نوع خمیدگی در حرکت شکاف اطلاعات بسیار مهمی درباره دینامیک گسیختگی گسلها در اختیار دانشمندان قرار میدهد. جهت و شکل این انحنا میتواند سرنخهایی دربارهی نحوه گسترش زلزلهها در گذشته و حتی در آینده به ما بدهد.
انتشار این ویدیو میتواند آغازگر فصل جدیدی در مطالعات زلزله باشد؛ زیرا برای نخستینبار امکان مشاهده مستقیم چیزی فراهم شده که پیشتر تنها در دادههای زمینشناسی حدس زده میشد. نتایج کامل این پژوهش در تاریخ ۱۸ ژوئیه در ژورنال علمی The Seismic Record منتشر شده است.
منبع: لایوساینس
۵۸۵۸
