تحول بزرگ در پیوند عضو؛ دانشمندان برای نخستین‌بار گروه خونی کلیه را پیش از پیوند تغییر دادند

محققان موفق شدند نوع خون کلیه اهداکننده را پیش از پیوند به نوع O تغییر دهند و آن را به دریافت‌کننده‌ای که دچار مرگ مغزی شده بود، پیوند بزنند؛ بدون اینکه نشانه‌ای از رد پیوند مشاهده شود. این موفقیت می‌تواند گامی مهم به سمت ایجاد اندام‌های جهانی باشد که برای هر گروه خونی قابل استفاده هستند.

در سراسر جهان، صدها هزار نفر در انتظار دریافت عضو هستند و کمبود اعضای مناسب یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در حوزه پیوند عضو به شمار می‌رود. کلیه‌ها بیشترین نیاز را دارند و حتی با امکان دریافت عضو از اهداکنندگان زنده، تعداد کافی برای همه بیماران وجود ندارد.

پژوهش‌های گسترده‌ای درحال انجام است تا راه‌های جدیدی برای نگهداری اعضا، انتقال آن‌ها و حتی جایگزینی با اندام حیوانی یا دستگاه‌های مصنوعی پیدا شود.

یکی از موانع اصلی در پیوند عضو ناسازگاری گروه خونی است. افراد دارای خون نوع A یا B دارای آنتی‌ژن‌هایی هستند که در انواع دیگر وجود ندارد و افراد با گروه خونی O فاقد هرگونه آنتی‌ژن A یا B روی سلول‌های قرمز خون خود هستند. در صورتی که سایر آنتی‌ژن‌ها هماهنگ باشند، کلیه نوع O می‌تواند بدون مشکل به دریافت‌کنندگان با گروه خونی A یا B داده شود؛ زیرا سیستم ایمنی آن را به عنوان عضو بیگانه تشخیص نمی‌دهد.

دو سال پیش، تیمی از دانشگاه کمبریج با استفاده از آنزیمی شبیه قیچی مولکولی موفق شد آنتی‌ژن‌های B را از کلیه انسانی حذف کند و آن را به کلیه نوع O تبدیل کند تا بتواند به دریافت‌کننده نوع A یا B پیوند زده شود. پژوهش‌های مشابهی روی ریه‌ها نیز انجام شده و گروه‌های دیگری نیز کار خود را روی کلیه‌ها ادامه داده‌اند. دکتر استیو ویتزر، همکار سازنده این آنزیم، این فرآیند را شبیه «حذف رنگ قرمز خودرو و آشکار کردن لایه زیرین خنثی» توصیف کرده است؛ زمانی که این کار انجام شد، سیستم ایمنی دیگر عضو را بیگانه نمی‌بیند.

نویسندگان مقاله گزارش کردند که پیوند کلیه با تغییر گروه خونی، هیچ نشانه‌ای از رد فوق‌حاد نشان نداد و در طول دو روز اول پس از پیوند، شواهدی از رد آنتی‌بادی‌محور مشاهده نشد، به این معنا که عضو پیوندی در این دوره اولیه به خوبی توسط سیستم ایمنی گیرنده تحمل شد.

با‌این‌حال، از روز سوم برخی واکنش‌های ایمنی شروع شد، اما داده‌های به دست‌آمده می‌تواند در طراحی پروتکل‌های کلینیکی برای پیوند به افراد زنده بسیار مفید باشد. حتی در بهترین شرایط، بیماران پس از پیوند نیازمند مصرف مادام‌العمر داروهای سرکوب‌کننده ایمنی هستند تا از رد عضو جلوگیری شود. تیم تحقیقاتی همچنین شواهدی از پدیده‌ای به نام تطبیق مشاهده کرد که در آن عضو اهداکننده حتی با وجود پاسخ ایمنی میزبان در برابر آسیب مقاوم می‌شود.

این دستاورد، گامی دیگر به سوی آینده‌ای است که در آن افراد بیشتری قادر به دریافت پیوندهای مورد نیاز خود باشند و نشان‌دهنده پیوند موفق تحقیقات پایه با مراقبت بالینی واقعی است.

پژوهش در ژورنال Nature Biomedical Engineering منتشر شده است.