تینا مزدکی: اگرچه بیماری X هنوز وجود ندارد اما سازمان بهداشت جهانی از آن برای اشاره به برخی از بیماریهای عفونی ناشناخته استفاده میکند که میتواند باعث ایجاد یک بیماری همه گیر حتی در سطح جهانی شود. این اصطلاح که در سال 2017 ابداع شد، میتواند به معنای پاتوژن تازه کشف شده یا هر پاتوژن شناخته شده با پتانسیل همهگیری، باشد. برای مثال طبق این تعریف، کووید-19 اولین بیماری X بود، اما ممکن است در آینده بیماری دیگری نیز بوجود بیاید.
سازمان جهانی بهداشت در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد به رهبران جهانی در مورد خطرات بیماریهای همهگیر آینده هشدار داده است، اما ما فعلا از آینده خبری نداریم و اتفاقا به همین دلیل است که آن را بیماری X مینامند. کروناویروسها، گروه بزرگی از ویروسها، از مدت ها قبل به عنوان یک رقیب اصلی برای تولید یک بیماری همهگیر جدید، حتی قبل از شیوع کووید-19، دیده میشدند.
این به این دلیل است که کروناویروس جدید اولین پاتوژن خطرناک این گروه نبود. در سال 2002، یک ویروس کرونای متفاوت در چین شروع به انتشار کرد. این بیماری نوعی ذات الریه به نام SARS را ایجاد کرد که قبل از اینکه با اقدامات شدید کنترل عفونت متوقف شود، از هر 10 نفر از مبتلایان، 1 نفر را از بین میبرد و یا این که یک کروناویروس مرگبار دیگر به نام MERS گهگاه شیوع پیدا میکند و باعث ذات الریه میشود و از هر 3 مبتلا، 1 نفر را میکشد.
با این حال، به تازگی مشخص شده است SARS و MERS برای شیوع یک بیماری همهگیر جدید کار سختتری خواهند داشت، زیرا تقریباً همه افراد در جهان اکنون آنتیبادیهایی علیه این ویروسها دارند و به نظر میرسد که این آنتیبادیها در برابر بیشتر پاتوژنهای دیگر خانواده کروناویروس، توانایی محافظت نسبی و مقاومت دارند.
بسیاری از بیماریها چه شناخته شده و چه ناشناخته، میتوانند یک تهدید جهانی باشند. سویههای آنفولانزا در گذشته چندین بار باعث همهگیری جهانی شدهاند، از جمله یکی از مرگبارترین شیوع بیماری، که با نام آنفولانزای اسپانیایی در سال 1918 شناخته شد و یا یک سویه خطرناک آنفولانزای پرندگان در حال حاضر جهان را فرا گرفته است و گهگاه از پرندگان به پستانداران سرایت میکند و باعث مرگ دسته جمعی میشود؛ از همین بیماری در روزهای گدشته به عنوان مقصر مرگ 17000 بچه فیل در آرژانتین نام برده شد.
پس از آن، رقبای دیگری مانند ابولا، که باعث خونریزی شدید میشود و زیکای ناشی از پشه، که در صورت بروز عفونت در دوران بارداری میتواند باعث شود نوزادان با سرهای کوچکتر به دنیا بیایند، وجود دارد. بنابراین WHO لیست پاتوژنهای خود را با بیشترین پتانسیل همهگیری در سال 2022 به روز کرد.
برای جلوگیری از بیماری X چه کنیم؟
خبر خوبی که وجود دارد این است که با همهگیری کوید واکسنهای جدیدی توسعه یافتند؛ این واکسنها میتوانند به سرعت برای هدف قرار دادن پاتوژنهای جدید تغییر کاربری دهند. به عنوان مثال، باعث ایجاد واکسنهایی بر اساس mRNA شدند، این فرمول حاوی ماده ژنتیکی است که سلولهای ایمنی بدن را وادار میکند تا پروتئین سنبله یا همان اسپایک کروناویروس را تولید کنند، اما میتوان آن را بهروزرسانی کرد تا سلولها پروتئین متفاوتی را به سادگی با بازنویسی توالی mRNA تولید کنند.
برای مبارزه با بیماری X چه کار کنیم؟
در واقع کشورها به سیستمهای هشدار زودهنگام بهتری برای بیماریهای جدید نیاز دارند و خدمات بهداشتی باید در برابر افزایش غیرمنتظره تقاضا انعطافپذیرتر شوند. هنگام شیوع کووید انسانهای زیادی از بین رفتند ، فقط به این دلیل که بیمارستانها باید فورا ظرفیت خود را افزایش میدادند، اکسیژن کافی وجود نداشت و مشکلاتی از این دست که اگر ظرفیت خدمات بهداشتی افزایش مییافت، خیلی بهتر میشد این بیماری همهگیر را مدیریت کرد.
برای جلوگیری از وقوع همین اتفاق در هنگام بروز بیماری X، خدمات بهداشتی باید بتوانند ظرفیت خود را در صورت تقاضا افزایش دهند و بتوانند بدون اینکه بدانند بیماری X دقیقاً چه خواهد بود، برای آن آمادگی داشته باشند.
منبع: newscientist
