غزال زیاری: سیاره مشتری دومین جرم بزرگ در کل منظومه شمسی بعد از خورشید است و فاصلهاش از کره زمین در بیشترین حالت کمتر از ۴ واحد نجومی است. در طول دهههای اخیر انسانها کاوشگرهای متعددی را برای بررسی دقیق جو وحشی این سیاره غولپیکر به فضا ارسال کردهاند.
با این وجود ما همچنان در حال رویت ویژگیهایی هستیم که تا قبل از این هرگز در ابرهای طوفانی سیاره مشتری مشاهده نکرده بودیم. دانشمندان حالا رودبادهایی پرسرعت با عرض ۴۸۰۰ کیلومتر را در اطراف مشتری کشف کردهاند که در اطراف بخش استوایی سیاره و در بالای لایه ابر میچرخند.
این کشف که با استفاده از تلسکوپ فضایی مادون قرمز جیمز وب (JWST) انجام شده، حالا بینش جدیدی از دینامیک عجیب و غریب آب و هوای سیاره مشتری را در اختیار آنها قرار داده. سیستمی که تنها اطلاعات محدودی درباره آن وجود دارد.
فضانوردی به نام ریکاردو اوئسو از دانشگاه ایالت باسک در اسپانیا در این باره گفته:« این موضوعی است که ما را شگفت زده کرده. آنچه تا پیش از این تحت عنوان مههای تار در جو مشتری میدیدیم، حالا تحت عنوان ویژگیهایی واضحی به چشم میآید که میتوانیم با آن، چرخش سریع سیاره مشتری را ردیابی کنیم.»
جو سیاره مشتری، موضوعی حیرتانگیز است. نوارهای متناوب ابر روشن و تاریک که به عنوان مناطق و کمربند شناخته میشوند، نه تنها در ارتفاعات مختلفی در اطراف سیاره مشتری میچرخند، بلکه در جهتی مخالف با هم نیز حرکت میکنند و ما دقیقا اطمینان نداریم که چرا اینگونه هستند.
جزئیاتی که تا امروز دیده نشده بود
وقتی در طول موجهای مختلف به سیاره مشتری نگاه میکنیم، میتوان جزئیاتی را دید که ممکن است در محدودههای نوری ظاهر نشوند. مثلا فقط با نگاه کردن به مشتری از طریق تلسکوپ نمیدانید که این سیاره، دارای قویترین شفقهای قطبی در منظومه شمسی است؛ چرا که این شفقهای قطبی فقط در نور فرابنفش میدرخشند و خودنمایی میکنند.
بیشتر بخوانید:
- چهرههای عجیبی که یک قرن پیش از آدم فضاییها کشیدهاند / عکس
- عجیب ولی واقعی/ نهنگهای قاتل باهوشتر شدهاند؟
تلسکوپ جیمز وب، قویترین تلسکوپ مادون قرمزی است که تا به امروز ساخته شده و چندی پیش تصاویری نزدیک به نمای مادون قرمز از مشتری را منتشر کرد که شبیه به نگاتیو عکس این سیاره غول پیکر به نظر میرسید. این طول موجها به سطوح بالایی جو مشتری حساس هستند؛ منطقهای اسرار آمیز که حدود ۲۵ تا ۵۰ کیلومتر بالاتر از ابرها قرار دارند.
تجزیه و تحلیل دقیق تصاویر، از اسرار رودبادهایی که تا پیش از این تنها به صورت نوعی مه مبهم قابل مشاهده بودند، پرده برداشت. ائوسو و همکارانش دریافتند که این جریان قدرتمند حدود ۴۰ کیلومتر بالاتر از ابرها قرار دارد و با سرعت حیرت آور ۵۱۵ کیلومتر بر ساعت به دور سیاره مشتری میچرخد.
طبق گفته محققان این اطلاعات بسیار جالبی است که برای بررسی الگوهای آب و هوایی مشتری در اختیار آنها قرار گرفته. آنها اطلاعات و دادههای مشاهدات تلسکوپ هابل از ابرهای سطوح پائینتر را که با نصف سرعت این رودبادها حرکت میکردند، با این دادهها مقایسه کرده و طبق گفته محققان، این دقیقترین اندازهگیریهایی است که نشان میدهد که چطور سرعت باد استوایی مشتری در ارتفاعات مختلف تغییر میکند.
ویژگیهای طوفانهایی که در مقیاس کوچکتر در بین چرخشها ظاهر و ناپدید میشوند، در ترکیب با سرعتهای مختلف باد، با قیچیهای عمودی سازگار بودند. مقایسه این داده ها با اطلاعاتی که دانشمندان با مطالعه مشتری در اختیار داشتند، بدین معناست که رودبادها بخشی از یک الگوی آب و هوایی هستند که باید بتوان آنها را مشاهده کرد.
لی فلچر، دانشمند سیارهشناسی از دانشگاه لستر انگلیس در این رابطه گفته:« سیاره مشتری دارای یک الگوی پیچیده ولی تکرارپذیر از دما و باد را در استاتوسفر استواییاش داراست که این طول موج ها در بالای بادهای ابرها و مهها اندازهگیری میشود. اگر قدرت این رودباد جدید به این الگوی نوسانی استراتوسفر متصل شود میتوانیم انتظار داشته باشیم که این رودبادها در طول دو تا چهار سال آینده دستخوش تغییرات عظیمی شوند. آزمایش این نظریه در سالهای آینده واقعا هیجان انگیز خواهد بود.»
منبع: sciencealert
۵۸۵۸
