داستان اسکایپ: مرثیه‌ای برای یک پیام‌رسان محبوب
داستان اسکایپ: مرثیه‌ای برای یک پیام‌رسان محبوب
«من دیگر هیچ علاقه‌ای به اسکایپ ندارم!» این اولین جمله‌ای است که یان تالین، یکی از بنیان‌گذاران اسکایپ، در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۸ با آرس‌تکنیکا بیان کرد. «این فناوری دیگر قدیمی شده. ۱۰ سال در دنیای اینترنت یعنی یک عمر! گذشته از این، حالا دغدغه‌های مهم‌تری دارم.» تالین که پدر پنج فرزند است، زمانی از اسکایپ به‌عنوان ششمین فرزند خود یاد می‌کرد. اما چرا حالا دیگر برای ساخته‌ی خود ارزشی قائل نیست؟
وقتی اسکایپ در تابستان ۲۰۰۳ معرفی شد، کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد که تنها در عرض یک دهه به یکی از تأثیرگذارترین ابزارهای ارتباطی تبدیل شود. تنها در سال ۲۰۱۲، کاربران اسکایپ موفق به ثبت ۱۶۷ میلیارد دقیقه تماس صوتی و تصویری بین‌المللی شدند. این ارقام نشان می‌داد اسکایپ چیزی فراتر از یک ابزار ارتباطی ساده و درواقع، نوعی پدیده‌‌ی جهانی بود.
اسکایپ نظم سنتی صنعت مخابرات را به چالش کشیده بود و برای بنیان‌گذارانش نه‌تنها شهرت، بلکه ثروتی هنگفت به‌همراه آورد. اما چیزی در میانه‌ی این مسیر تغییر کرد تا نام اسکایپ دیگر با دفترهای بی‌نام‌ونشان، فرار از چنگال وکلای بین‌المللی و استخر بادی در اتاق جلسات هم‌معنی نباشد. در سایه‌ی خبر تعطیلی همیشگی این پیام‌رسان محبوب از شما دعوت می‌کنیم با داستان واقعی و پرفرازونشیب اسکایپ از زبان کسانی که آن را خلق کردند، همراه شوید.
تله۲ و Everyday.com؛ سرآغاز یک همکاری
در آن روزها که تبِ دات‌کام در آمریکا به اوج رسیده بود، در گوشه‌ای دیگر از جهان، چند فرد اروپایی در سایه‌ی یک پروژه‌ی بلندپروازانه، گرد هم آمدند. همه‌چیز از یک پورتال خبری و سرگرمی به نام Everyday.com تحت رهبری شرکت مخابراتی سوئدی Tele2 آغاز شد. در رأس این پروژه، دو مرد جوان قرار داشتند: «نیکلاس زِنستروم» از سوئد و «یانوس فریس» از دانمارک. تیم سوئدی، در روند توسعه با مشکلاتی جدی مواجه شده بود و مدیر بازاریابی دفتر Tele2 در استونی، پیشنهاد داد که گروهی از برنامه‌نویسان استونیایی را برای انجام این کار استخدام کنند.
در بهار ۱۹۹۹، آگهی استخدامی شرکت تله۲ با وعده حقوقی قابل‌توجه، توجه سه برنامه‌نویس جوان استونیایی، یان تالین، آهتی هاینلا و پریت کاسِسالو را به خود جلب کرد. این سه دوست که از دوران نوجوانی به دنیای کامپیوتر علاقه‌مند بودند و سابقه‌ی کار با سیستم‌های ارتباطی غیرمتمرکز را در کارنامه خود داشتند، پیش از این شرکتی کوچک به نام بلومون (Bluemoon) را در حوزه تولید بازی‌های کامپیوتری تاسیس کرده بودند. این نقطه آغاز مسیری بود که در آینده‌ای نه چندان دور، به خلق پلتفرم ارتباطی اسکایپ منجر شد.
در آستانه ورود به قرن جدید، شرایط برای سه برنامه‌نویس استونیایی چندان مساعد نبود. شرکت بلومون، در آستانه‌ی ورشکستگی قرار داشت و آخرین پس‌اندازهای آن‌ها نیز به پایان رسیده بود. در همین زمان، پیشنهاد همکاری با شرکت تله۲، مسیر حرفه‌ای آن‌ها را به طور کامل تغییر داد. این پروژه نیازمند تسلط بر زبان برنامه‌نویسی PHP بود؛ زبانی که برای این سه برنامه‌نویس کاملاً جدید محسوب می‌شد؛ با این حال، آن‌ها تنها در یک آخر هفته موفق به یادگیری PHP شدند و پروژه را زودتر از موعد مقرر به اتمام رساندند.
سه برنامه‌نویس استونیایی زبان PHP را تنها در یک آخر هفته آموختند
تویوو آنوس، آخرین عضو تیم شش نفره، در شهر تالین به عنوان مدیر توسعه‌ی Everyday.com استخدام شد. اگرچه تله۲ از عملکرد تیم استونیایی رضایت داشت، پروژه‌ی Everyday.com درنهایت با شکست مواجه شد و زنستروم و فریس از تله۲ جدا شدند. آن‌ها با بررسی ماجرای شکست نپستر در آمریکا، که به دلیل نقض قوانین کپی‌رایت و اشتراک‌گذاری غیرقانونی فایل‌های موسیقی مجبور به تعطیلی شد، تصمیم گرفتند محصولی طراحی کنند که به‌جای تقابل با صنعت موسیقی و فیلم، مکمل آن باشد. درنتیجه، پروژه‌ی کازا (Kazaa) در تالین شکل گرفت.
کازا، انفجاری در دنیای اینترنت
کازا، نرم‌افزار اشتراک‌گذاری فایل همتابه‌همتا (P2P) که در سال ۲۰۰۰ توسط تیم یان تالین توسعه یافت، با ارائه قابلیت انتقال مستقیم فایل‌ها بین کاربران، بدون نیاز به سرور واسطه، معماری سنتی اشتراک‌گذاری فایل را متحول کرد.
این رویکرد، یکی از نقاط ضعف اساسی نپستر را برطرف کرد که با اتکا به سرور مرکزی برای فهرست‌بندی فایل‌ها، در برابر تهدیدات قانونی و فنی آسیب‌پذیر بود. تالین و تیمش، با آغاز توسعه کازا در یک آپارتمان قدیمی، موفق شدند در مدت زمان کوتاهی، این نرم‌افزار را به پرمخاطب‌ترین پلتفرم اشتراک‌گذاری فایل در سطح جهانی تبدیل کنند. آمار خیره‌کننده رشد کاربران کازا به‌گونه‌ای بود که تیم توسعه‌دهنده با خود فکر کردند: «نکند نیمی از ترافیک اینترنت جهان از نرم‌افزار ما عبور می‌کند؟»
اما واقعیت دنیای تجارت با ایده‌آل‌ها فاصله داشت. تلاش زنستروم و فریس برای جلب رضایت شرکت‌های فیلم‌سازی و موسیقی آمریکایی بی‌نتیجه ماند. کازا به بستری برای انتشار غیرقانونی محتوای دارای حق کپی‌رایت و حتی محتوای غیراخلاقی، متهم شد و بنیان‌گذاران آن ناگهان خود را در میانه‌ی یک جنگ حقوقی با وکلای سرسخت آمریکایی یافتند.
فرار از چنگال قانون
از اینجا به بعد، زنستروم دائماً در حال فرار از احضاریه‌های دادگاه بود. . در یکی از شب‌ها که او به همراه همسرش برای تماشای نمایشی به تئاتر استکهلم رفته بود، مردی ناشناس به آن‌ها نزدیک شد. او دسته‌گلی را به همسر زنستروم تقدیم کرد، اما در میان گل‌ها، پاکت حاوی احضاریه رسمی دادگاه پنهان شده بود. بااین‌حال، زنستروم با مشاهده این تله، پا به فرار گذاشت و از دریافت رسمی احضاریه خودداری کرد.
این فرار و گریز در لندن نیز تکرار شد. مأمور ابلاغ احضاریه با موتورسیکلت به تعقیب زنستروم پرداخت، اما باز هم موفق نشد احضاریه را به او تحویل دهد. یکی از همکاران استونیایی زنستروم در این باره می‌گوید: «نیکلاس هر بار که درِ دفتر باز می‌شد و نمی‌دانست چه کسی پشت در است، بلافاصله زیر میز پنهان می‌شد.» زنستروم با همان سرعتی که جوراب‌هایش را عوض می‌کرد، شماره تلفن‌های خود را تغییر می‌داد تا از چنگال قانون فرار کند.
تولد اسکایپ
درحالی‌که وکلای حقوقی، پرونده‌ی قضایی کازا را دنبال می‌کردند، بنیان‌گذاران این نرم‌افزار به دنبال کاربردی نوین و کم‌دردسرتر برای فناوری P2P خود بودند. در این مقطع، مالکیت معنوی کازا همچنان در اختیار شرکت جولتید (Joltid) بود؛ شرکتی که زنستروم و فریس در جزایر ویرجین بریتانیا ثبت کرده بودند.
ایده‌ی اسکایپ، در تابستان سال ۲۰۰۲ شکل گرفت. در ابتدا، زنستروم و فریس قصد داشتند سرویسی برای اشتراک‌گذاری وای‌فای خانگی راه‌اندازی کنند. اما آنوس و فریس به یک کشف مهم دست یافتند: تماس‌های صوتی ارزان و ساده، درست مانند نحوه‌ی اشتراک‌گذاری داده‌ها در کازا. در بهار سال ۲۰۰۳، نسخه‌ی اولیه این نرم‌افزار توسعه داده شد و برای آزمایش در اختیار حدود ۲۰ نفر قرار گرفت.
