از دانه‌های شن تا مغز کامپیوتر؛ تراشه‌ها چگونه ساخته می‌شوند؟

در دنیای امروز، تراشه‌ها نقشی کلیدی در عملکرد دستگاه‌های هوشمند ایفا می‌کنند. به این فکر کنید که تمامی قابلیت‌های یک گوشی هوشمند، از پردازش تصاویر دوربین تا اجرای بازی‌های سنگین و مدیریت مصرف باتری، با قطعه‌ای کوچک از جنس سیلیکون امکان‌پذیر شده‌اند. این تراشه‌ها، که میلیاردها ترانزیستور را در فضایی به‌اندازه‌ی یک ناخن انگشت جای می‌دهند، مغز پردازشی دستگاه‌های ما را تشکیل می‌دهند و بدون آن‌ها، دنیای مدرن غیرقابل تصور است.

اما این قطعات میکروسکوپی چگونه ساخته می‌شوند؟ فرایند تولید تراشه، از ذوب شن در دماهای بسیار بالا تا حکاکی مدارهایی با دقت نانومتری، یکی از پیچیده‌ترین و دقیق‌ترین شاهکارهای مهندسی است.

در این مقاله، سفری خواهیم داشت به دنیای تراشه‌ها و بررسی خواهیم کرد که چگونه سیلیکون، ماده‌ای فراوان در طبیعت، به قلب تپنده دستگاه‌های الکترونیکی تبدیل می‌شود و صنعت نیمه‌هادی، زیربنای فناوری‌های نوین را شکل می‌دهد.

تراشه‌های الکترونیکی، سفری پرپیچ‌وخم را از ماده‌ای ساده به نام شن آغاز می‌کنند. شن، که عمدتاً از سیلیکا (سیلیکون دی‌اکسید) تشکیل شده، حاوی سیلیکون، دومین عنصر فراوان در پوسته زمین است. سیلیکون در طبیعت به‌صورت خالص یافت نمی‌شود و همواره با اکسیژن ترکیب‌ شده است.

تبدیل سیلیکون به ماده‌ای مناسب برای ساخت تراشه، به طی کردن فرایندهای پیچیده و دقیق نیاز دارد. این فرایندها شامل جداسازی، خالص‌سازی و تولید بلورهای سیلیکون با کیفیت بسیار بالا است. کیفیت بلورها باید به‌اندازه‌ای مطلوب باشد که بتواند استانداردهای دقیق صنعت تولید تراشه را برآورده کند.

تبدیل دی‌اکسید سیلیکون به سیلیکون خالص

برای تبدیل سیلیکا به سیلیکون، شن با کربن در دمای بسیار بالا حرارت داده می‌شود. در این فرایند، اکسیژن از ترکیب جدا شده و سیلیکون خالص به دست می‌آید. بااین‌حال، این تنها آغاز راه است. برای تولید محصول نهایی، سیلیکون باید به یک بلور تک‌کریستالی با خلوص فوق‌العاده بالا تبدیل شود.

این بلور که شمش تک‌کریستالی یا بول (گوی بلورین) نامیده می‌شود، دارای چنان خلوصی است که در هر ۱۰ میلیون اتم سیلیکون، تنها یک اتم، ناخالصی وجود دارد. این خلوص استثنایی، زیربنای فناوری‌های پیشرفته در دستگاه‌های الکترونیکی مدرن را تشکیل می‌دهد.