معرفی مستند Ennio | روایت تورناتوره از موریکونه

در این متن به‌معرفی مستند Ennio، مستندی به‌کارگردانی جوزپه تورناتوره، کارگردان و فیلمنامه‌نویس معروف ایتالیایی و نامزد دریافت جایزهٔ اسکار پرداخته‌ایم؛ موریکونه بدون شک از بهترین‌های دنیای موسیقی و موسیقی متن در سینما بود.

«انیو»، فیلمی مستند و محصول سال ۲۰۲۱ به‌کارگردانی جوزپه تورناتوره، کارگردان و فیلمنامه‌نویسِ سرشناس و صاحب‌سبک ایتالیایی است که به‌دوست و همکار خود، انیو موریکونه، آهنگساز افسانه‌ای ایتالیایی که در سال ۲۰۲۰ درگذشت، ادای احترام می‌کند. این فیلم مستند شامل مصاحبه‌هایی با بسیاری از کارگردانان، موسیقیدانان و منتقدان مشهوری است که انیو موریکونه با آن‌ها کار کرده یا آن‌ها وی را بسیار تحسین کرده‌ و از او درس‌ها آموخته‌اند و البته بخش‌هایی از مستند Ennio شامل کلیپ‌هایی از موسیقی‌های متن نمادین فیلم‌های ماندگاری که موریکونه با موسیقی خود با آن‌ها جان بخشید و فیلم‌هایی شخصی از زندگی و کنسرت‌های وی است.

این فیلم مستند برای اولین مرتبه در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز در سال ۲۰۲۱ به‌نمایش درآمد و در سال ۲۰۲۰ در سینماهای ایتالیا اکران شد. منتقدان و تماشاگرانی که فیلم را تماشا کرده بودند، تصویر جامع و هم‌زمان سرگرم‌کننده‌ای که جوزپه تورناتوره برای فیلم مستند خود انتخاب کرده بود و همچنین نبوغ و میراث موریکونه را بسیار تحسین کردند و مستند نقدهای مثبتی دریافت کرد و یکی از بهترین مستندهای سال ۲۰۲۱ بود.

جوزپه تورناتوره، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس معروف ایتالیایی است که جوایز بسیاری در کارنامه دارد و بسیار نیز برای آثار بی‌نظیر خود تحسین شده است. او در سال ۱۹۵۶ در باگریا و در نزدیکی پالرمو به‌دنیا آمد. از کودکی به‌بازیگری و تئاتر علاقه‌مند شد و بعدتر به‌عنوان عکاس آزاد مشغول به‌کار شد. جالب است بدانید وی کار خود را با ساخت فیلمی مستند به‌شکلی حرفه‌ای آغاز کرد و مستندی درباره اقلیت‌های قومی در سیسیل ساخت که در جشنواره معتبر سالرنو برنده جایزه شد. اولین فیلم بلند سینمایی او The Professor (پروفسور) بود، فیلمی زندگینامه‌ای از رئیس بدنام مافیا در ایتالیا، کامورا یا رافائله کوتولو، که برای او روبان نقره‌ای بهترین کارگردان جدید را به‌ارمغان آورد؛ روبان نقره‌ای از طرف اتحادیهٔ ملی روزنامه‌نگاران سینمای ایتالیا اهدا می‌شود و این جایزه قدیمی‌ترین جایزهٔ اروپایی و دومین جایزهٔ قدیمی در جهان است.

اما بدون شک مشهورترین و ناب‌ترین فیلم جوزپه تورناتوره Cinema Paradiso (سینما پارادیزو) است که وی با ساخت آن هم دوران کودکی و هم سینما را هم‌زمان جشن می‌گیرد و تماشاچی را دعوت به‌ضیافت نوستالژی در بستر مدیوم سینما و دربارهٔ سینما می‌کند. جوزپه تورناتوره، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس سرشناس و صاحب‌سبک ایتالیایی است که بسیاری وی را نجات‌دهندهٔ سینمای غنی ایتالیا پس از عصر اسطوره‌ای چون فدریکو فلینی می‌دانند. جوزپه تورناتوره عکاسی بود که مجذوب دنیای تصاویر متحرک شد و نشان داد چه توانایی اعجاب‌انگیزی در جان‌بخشی به‌تصاویر دارد. از دیگر شاهکارهای این کارگردان می‌توان به فیلم The Legend of 1900 (افسانهٔ ۱۹۰۰)، فیلم Malèna (مالنا) که در هفتادوسومین دوره جوایز اسکار نامزد دریافت جایزه در دو بخش بهترین فیلم‌برداری و بهترین موسیقی فیلم شد، فیلم A Pure Formality (تشریفات ساده) با بازی رومن پولانسکی و ژرار دوپاردیو که در سال ۱۹۹۴ نامزد دریافت نخلِ طلایی در جشنواره فیلم کن نامزد شد و فیلم The Best Offer (بهترین پیشنهاد) اشاره کرد که یکی از همکاری‌های موریکونه و تورناتوره بود. او یکی از تأثیرگذارترین و معتبرترین فیلم‌سازان ایتالیا و خارج از این کشور محسوب می‌شود.

تورناتوره و موریکونه دو نفر از مشهورترین نام‌های سینمای ایتالیا هستند که در طول سال‌ها در فیلم‌های زیادی با یکدیگر همکاری کرده‌اند. تورناتوره کارگردان و فیلمنامه‌نویسی است که برای شاهکار سینمایی خود، «سینما پارادیزو» بخش موسیقی متن را به شخصیتی چون موریکونه می‌سپارد که برندهٔ جایزه اسکار شد. موریکونه آهنگسازی است که برای بیش از صدها فیلم موسیقی نوشته است، از جمله آثار کلاسیک سرجیو لئونه، برناردو برتولوچی و البته کوئنتین تارانتینو. او کمی قبل از درگذشت در سال ۲۰۲۰ برنده جایزهٔ اسکار برای ساخت موسیقی متن فیلم کوئنتین تارانتینو، یعنی فیلم فوق‌العاده The Hateful Eight (هشت نفرت‌انگیز) شد.

انیو موریکونه، مردی از دنیای اسطوره‌ها و از تبار آپولونِ المپ‌نشین، آهنگساز، رهبر ارکستر و نوازندهٔ مشهور ایتالیایی بود که برای بیش از ۵۰۰ فیلم و برنامهٔ تلویزیونی در سبک‌های مختلف موسیقی نوشت. او در سال ۱۹۲۸ در شهر رم به‌دنیا آمد و موسیقی را نزد پدرش که نوازنده ترومپت بود، آموخت. او در آکادمی ملی سانتا سیسیلیا تحصیل کرد و با دیپلمِ ترومپت، آهنگسازی و سازهای گروهی فارغ‌التحصیل شد. انیو موریکونه، کار خود را به‌عنوان تنظیم‌کننده برای هنرمندان جَز و پاپ آغاز کرد و سپس نویسنده‌ای ناشناس (گوست‌رایتر در دنیای موسیقی متن) برای فیلم و تئاتر شد.

او به‌خاطر خلق موسیقی‌های متن فراموش‌نشدنی برای فیلم‌های وسترن، به‌ویژه آن‌هایی که توسط سرجیو لئونه، نام همیشه جاویدان سینما، کارگردانی شده بود، مانند فیلم‌ The Good, the Bad and the Ugly (خوب، بد و زشت)، فیلم Once Upon a Time in the West (روزی روزگاری در غرب) و فیلم Once Upon a Time in America (روزی روزگاری در آمریکا) به‌شهرت جهانی دست یافت. انیو موریکونه همچنین با کارگردانان سرشناس دیگری مانند جوزپه تورناتوره، برایان دی پالما، الیور استون و کوئنتین تارانتینو کار کرد. وی برای آثار بدون تاریخ انقضای خود، جوایز بسیاری از جمله ۲ جایزهٔ اسکار، ۳ جایزهٔ گلدن گلوب، ۶ جایزهٔ بفتا و جایزهٔ موسیقی پولار را به‌دست آورد. این خالقِ بزرگ دنیای موسیقی و به‌خصوص موسیقی متن، در سال ۲۰۲۰ در سن ۹۱ سالگی بر اثر افتادن و شکستگی استخوان ران درگذشت.

سبک موسیقی موریکونه متمایز و مبتکرانه بود و اِلمان‌های سبک‌های کلاسیک، جَز، پاپ، راک و البته آوانگارد را درهم‌آمیخت. اشاره داشتیم که وی بسیار خلاق بود و اغلب از سازها و صداهای نامتعارف مانند سوت، گیتار الکتریک، سازدهنی، چنگ یهودی، صدای حیوانات، شلیک گلوله و صدای انسان برای خلق آثار خود بهره می‌برد. تکنیک‌های مختلف دنیای موسیقی را به‌خوبی می‌شناخت، از بداهه‌نوازی و فری سولو و میکروتونالیته گرفته تا موسیقی آلیاتوریک و الکترونیک را تجربه کرد. او یکی از اعضای مؤسس گروه آوانگارد Improvvisazione Nuova Consonanza بود. مثالی از تأثیر وی بر هنرمندان بزنیم. ابرگروه فوق‌العاده محبوب و مشهور Metallica که خوانندهٔ بی‌نهایت دوست‌داشتنی این گروه، جیمز هتفیلد، از بعضی از تِم‌های مشهور فیلم تا ابد ماندگار «خوب، بد و زشت» در کنسرت‌های «متالیکا» استفاده می‌کند.

فیلم مستند Ennio ادای احترامی به‌آهنگساز افسانه‌ای دنیای فیلم و سینما و موسیقی، انیو موریکونه است. کوئنتین تارانتینو، کلینت ایستوود، الیور استون، ترنس مالیک، هانس زیمر، جان ویلیامز، داریو آرجنتو، برناردو برتولوچی و البته جیمز هتفیلد، خوانندهٔ دوست‌داشتنی ابرگروه «متالیکا» برخی از اشخاصی هستند که موریکونه و دنیای وی را به‌خوبی می‌شناسند.

این فیلم مستند همچنین شامل تصاویر آرشیوی از کنسرت‌ها، ضبط‌ها و همان‌طور که پیش‌تر گفتیم زندگی شخصی موریکونه است. تورناتوره در فیلم مستند «انیو» به‌بررسی نبوغ موسیقی موریکونه، خلاقیت بی‌پایان وی، همکاری‌هایش و میراث او در تاریخ سینما و موسیقی می‌پردازد. مدت زمان این فیلم ۲ ساعت و ۳۶ دقیقه است و نقدهای مثبتی از سوی منتقدان و تماشاگران دریافت کرده است. علاقمندان به موسیقی و سینما، تماشای مستند تماشایی Ennio را از دست ندهند.