کشف اسناد چهار هزار ساله در بین‌النهرین: ردپایی از نخستین امپراتوری دیوان‌سالار جهان

نظام دیوان‌سالاری، یا بروکراسی پیچیده دولتی که به‌عنوان نظام اداری تشریفاتی و سلسله مراتبی نیز شناخته می‌شود، پیشینه‌ای فراتر از تصورات دارد. در حقیقت، ریشه‌های آن به بیش از چهار هزار سال پیش بازمی‌گردد. یافته‌های جدید از سرزمین باستانی بین‌النهرین یا میان‌رودان، نشان می‌دهد که این سازوکار اداری از نخستین تمدن‌های بشری وجود داشته است.

گروهی از باستان‌شناسان موزه بریتانیا و عراق، موفق به کشف صدها لوح اداری شده‌اند؛ این اسناد اکنون قدیمی‌ترین شواهد فیزیکی از نخستین امپراتوری دیوان‌سالاری شناخته‌شده در تاریخ محسوب می‌شوند. متون با جزئیاتی دقیق، ساختارهای اداری و حکومتی آن دوران را ثبت کرده و تصویری شفاف از نظام‌های دیوان‌سالاری اولیه ارائه می‌دهند.

الواح کشف‌شده بخشی از بایگانی‌های دولتی در شهر باستانی گیرسو، واقع در منطقه‌ی تل‌لوح امروزی در عراق هستند. این شهر در فاصله‌ی سال‌های ۲۳۰۰ تا ۲۱۵۰ پیش از میلاد، تحت سلطه‌ی امپراتوری اکد قرار داشت و یکی از مراکز اصلی حکمرانی آن دوره بود.

سباستین ری، مدیر پروژه‌ی کاوش گیرسو و متصدی بخش بین‌النهرین باستان در موزه بریتانیا، به گاردین می‌گوید: «بایگانی‌ها از نظر ماهیت، تفاوتی با داده‌های دولتی امروز ندارند. در واقع، این الواح نخستین شواهد ملموس از نحوه‌ی اداره نخستین امپراتوری جهان هستند؛ مدارکی واقعی که نشان می‌دهند امپراتوری چگونه بر سرزمین‌های خود حکومت می‌کرد.»