چین نمونه‌های ماه را به کشورهای خارجی امانت می‌دهد؛ آمریکا در فهرست دریافت‌کنندگان

پنج سال پس از آنکه ماموریت چانگ‌ای ۵ اولین نمونه‌های خاک و سنگ ماه در تقریباً ۵۰ سال اخیر را به زمین آورد، چین سرانجام شروع به اشتراک‌گذاری این نمونه‌های گران‌بها با گروه‌های منتخبی از پژوهشگران خارجی کرده است. هفت مؤسسه در شش کشور به بخش‌های کوچکی از مواد قمری دسترسی پیدا خواهند کرد.

نکته‌ی جالب‌توجه این است که دو دانشگاه آمریکایی نیز در فهرست دریافت‌کنندگان نمونه‌های چانگ‌ای ۵ قرار دارند؛ درحالی‌که پژوهشگران چینی به دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده توسط کنگره ایالات متحده نتوانسته‌اند به نمونه‌های قمری برنامه آپولو دسترسی پیدا کنند.

سازمان ملی فضایی چین (CNSA) نتایج دور جدید درخواست‌های بین‌المللی برای امانت‌گرفتن نمونه‌های ماموریت چانگ‌ای ۵ را ۲۴ آوریل در جریان کنفرانسی به مناسبت دهمین روز ملی فضایی چین در شانگهای اعلام کرد. این رویداد شامل مراسم امضای توافق‌نامه برای به امانت‌گرفتن نمونه‌های ماه نیز بود.

براساس اعلام CNSA، هفت دانشگاه از شش کشور، شامل ایالات متحده، ژاپن، آلمان، فرانسه، بریتانیا و پاکستان، پس از بررسی درخواست‌هایشان براساس مقررات مدیریت و همکاری نمونه‌ها، موفق به دریافت تأییدیه شدند. دو دانشگاه آمریکایی تاییدشده، دانشگاه براون و دانشگاه استونی بروک هستند که هر دو از ناسا بودجه دریافت می‌کنند.

سازمان ملی فضایی چین همچنین در همان تاریخ یادشده، پروژه‌های بین‌المللی را برای مشارکت در مأموریت آتی چانگ‌ای ۸ جهت فرود در قطب جنوب ماه انتخاب و معرفی کرد. پروژه‌های انتخاب‌شده عمدتاً از کشورهایی بودند که در ایستگاه تحقیقات قمری بین‌المللی (ILRS) مشارکت دارند. CNSA همچنین در شانگهای اعلام کرد که مأموریت بازگشت نمونه از مریخ به نام تیان‌ون-۳ که قرار است اواخر سال ۲۰۲۸ پرتاب شود، پذیرای پیشنهادات بین‌المللی برای محموله‌های علمی خواهد بود.

کاوشگر رباتیک چانگ‌ای ۵ در اواخر سال ۲۰۲۰ با استفاده از مته و بیلچه مقدار ۱۷۳۱ گرم نمونه را از یک منطقه‌ی زمین‌شناسی جوان در اقیانوس طوفان‌ها در سمت نزدیک ماه جمع‌آوری کرد. این نمونه‌ها ابتدا در اختیار پژوهشگران و مؤسسات چینی قرار گرفت تا آنکه CNSA در اوت ۲۰۲۳ اعلام کرد که درخواست‌های بین‌المللی برای دریافت نمونه‌ها، پذیرفته خواهد شد.

ناسا در نوامبر همان سال اعلام کرد که پژوهشگران این سازمان به‌صورت استثنایی مجاز خواهند بود که برای امانت‌گرفتن نمونه‌های چانگ‌ای ۵ درخواست دهند؛ البته همچنان باید قوانین دیرینه‌ی کنگره مبنی بر محدودیت شدید همکاری دوجانبه با نهادهای دولتی چین را همچنان به‌طور کامل رعایت کنند.

اصلاحیه «ولف» که در سال ۲۰۱۱ به لوایح بودجه سالانه ناسا افزوده شد، همکاری دوجانبه ناسا با نهادهای جمهوری خلق چین را به‌شدت محدود می‌کند. براساس این قانون، هر فرد یا نهادی که از بودجه ناسا استفاده می‌کند و قصد فعالیت دوجانبه با چین را دارد، باید پیشاپیش درخواست کتبی به کنگره ارائه دهد و مجوز رسمی دریافت کند. همچنین اف‌بی‌آی باید تأیید کند که چنین فعالیتی تهدیدی برای امنیت ملی محسوب نمی‌شود.

تجزیه‌وتحلیل نمونه‌های چانگ‌ای ۵ به کشف‌هایی مانند شناسایی ماده معدنی جدیدی با نام چانگ‌سایت-(Y)، شواهدی از تداوم دایناموی قمری (فرایند تولید میدان مغناطیسی درونی ماه) و دانش جدید ناشی از مقایسه با نمونه‌های قدیمی‌تر آپولو منجر شده است.

نمونه‌های چانگ‌ای ۶ تاکنون به درک بهتر تفاوت‌های میان دو سوی ماه، تأیید فرضیه‌ی اقیانوس ماگمایی ماه و کالیبراسیون سن‌سنجی دهانه‌های برخوردی کمک کرده‌اند و موجب پیشرفت مطالعات مقایسه‌ای در سطح سیاره‌های منظومه شمسی شده‌اند. این نمونه‌ها فعلاً فقط در دسترس نهادهای چینی هستند؛ اما امکان ثبت درخواست‌های بین‌المللی برای دریافت آن‌ها در آینده فراهم خواهد شد.

امانت‌دادن نمونه‌های چانگ‌ای ۵ بخشی از راهبرد گسترده‌تر چین در بهره‌گیری از همکاری‌های فضایی برای ایجاد شراکت‌های بین‌المللی است؛ به‌ویژه در شرایطی که رقابت با آمریکا بر سر اکتشافات قمری شدت گرفته است.