آیا همیشه به کتاب‌های دیجیتال خود در اپلیکیشن‌های کتابخوانی دسترسی داریم؟
آیا همیشه به کتاب‌های دیجیتال خود در اپلیکیشن‌های کتابخوانی دسترسی داریم؟
دسترسی به کتابخانه دیجیتال چقدر ادامه‌دار و همیشگی است؟ این سوالی است که شاید بعد از هر بار خرید یک نسخه کتاب دیجیتال، پرداخت پول بابت آن و اضافه شدن کتاب به کتابخانه دیجیتال ذهن کاربران را مشغول می‌کند؛ اینکه آیا می‌توانم این کتاب را مانند نسخه‌های فیزیکی که داریم، ده سال بعد هم در یک دیوایس جدید خواند یا نه.
شاید از همین رو است که قبل از ورود به دنیای دیجیتال، بد نیست فلسفه وجود نسبی آن را بپذیریم و در گام بعد معنی عدم و وجود را بار دیگر برای خود باز تعریف کنیم. دقیقا همین روند است که امکان دسترسی به نسخه‌های دیجیتال خریداری شده کتاب، کتاب صوتی و حتی آلبوم‌های موسیقی را برای کاربران بر اساس دنیای دیجیتال تعریف می‌کند.
اما حتی با پذیرش این موضوع اهمیت و ضرورت نقش پلتفرم‌های کتاب دیجیتال در حفظ امنیت دارایی دیجیتال افراد انکار شدنی نیست. به هر روی کاربر با پرداخت هزینه اقدام به خرید محصول کرده و توقع دسترسی منظم به دارایی را نمی‌توان از او صلب کرد.
چه کسی قیمت را تعیین می‌کند؟
علاوه بر ضرورت امکان دسترسی به کتاب، قیمت‌گذاری کتاب‌های دیجیتال از موضوعاتی است که کاربران اپلیکیشن‌های کتاب دیجیتال را گاهی با سوال روبرو می‌کند. تفاوت قیمت نسخه چاپی و نسخه دیجیتال گاهی فقط 10 درصد است و البته گاهی نسخه دیجیتال بسیار ارزان‌تر از نسخه چاپی است.
«سیاوش گودرزی»، مدیر روابط عمومی طاقچه درباره روند قیمت‌گذاری نسخ دیجیتال کتاب‌ها با تاکید بر اینکه قیمت گذاری به طور کامل بر عهده ناشر است، گفت: «پلتفرمی که نسخه دیجیتال را در اختیار کاربران قرار می‌دهد، صرفا ناشر را راهنمایی می‌کند. همچنین این قیمت قاعدتا باید در اپلیکیشن‌های مختلف یکسان باشد.»
او با اشاره به اینکه نسخه‌های دیجیتال از نظر هزینه نیز، به صرفه هستند و هزینه کاربران را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند گفت: «دسترسی به کتاب‌های طاقچه آفلاین است و برای مطالعه آن اساسا نیازی به سرورهای طاقچه نیست.»
گودرزی درباره نوع فایل‌هایی که در دسترس کاربران قرار می‌گیرد نیز گفت: «فایل‌ها به صورت رمزنگاری شده در اختیار کاربران قرار می‌گیرد و کاربر به صورت آفلاین هم می‌تواند از فایل استفاده کند و این موضوع شاید در زمانی که اپلیکیشن به اختلال می‌خورد، کاربردش بیشتر جلوه کند.»
کاهش هزینه انتشار و کاهش هزینه خرید کتاب
او درباره ارزش افزوده‌ای که فایل دیجیتال کتاب برای کاربران خواهد داشت، نخست به این ارزش‌آفرینی برای ناشران اشاره کرد و گفت: «برخی هزینه‌های سخت افزاری از قیمت چاپ فیزیکی کتاب تا انبار و نگهداری از نسخ چاپ شده و همچنین خواب سرمایه؛ هزینه قابل توجهی برای ناشر دارد که با ورود به روند انتشار دیجیتال این هزینه‌های ناشر حذف می‌شوند.»
این کاهش هزینه ناشر به گفته گودرزی منجر به کاهش هزینه نهایی انتشار کتاب دیجیتال خواهد شد و در نتیجه این روند کاربر نیز با قیمت پایین‌تری به کتاب دسترسی خواهد داشت.
از سویی دیگر سرعت دسترسی یکی از نکاتی است که به اعتقاد گودرزی برای کاربران اهمیت قابل توجهی دارد. او در توضیح اهمیت دسترسی به محتوا برای کاربران گفت: «گاهی کاربران در ساعت یا روزهای تعطیل که دسترسی به نسخه فیزیکی وجود ندارد، نیاز به محتوایی دارند که این نیاز با مراجعه به فایل‌های دیجیتال پاسخ داده می‌شود.»
مدیر روابط عمومی طاقچه به امکان جابجایی و حمل ساده کتاب در مدل دیجیتالی آن در مقایسه با مدل فیزیکی اشاره کرد و گفت: «علاوه بر حمل و جابه‌جایی ساده، فایل‌های E-pub امکان مطالعه را برای افراد راحت‌تر می‌کنند و همچنین امکان هایلایت و یادداشت‌نویسی هم در این نمونه‌ها وجود دارد. همچنین امکان ورود به صفحه‌های ویکی‌پدیا و ترجمه کتاب توسط اپلیکیشن فراهم شده است.»
به گفته او کتاب‌های دیجیتال از منظر حفظ محیط زیست نیز گزینه مناسبی هستند.
ضرورت حفظ امنیت در اپلیکیشن‌های کتاب دیجیتال
او درباره حفظ امنیت پلتفرم‌های محتوایی در پاسخ به این پرسش که چه تضمینی درمورد حمله‌های سایبری یا بسته شدن سایت وجود دارد، نیز گفت: «اساسا امنیت و حفظ آن برای پلتفرم‌های محتوایی بسیار مهم و قابل توجه است. از همین رو بیشترین سرمایه‌گذاری بر حفظ امنیت انجام شده است. از همین رو با اطمینان می‌توان گفت طاقچه بیشترین امنیت را برای پلتفرم خود در نظر گرفته است.»
به گفته گودرزی باقی ماندن در فضای کسب‌وکاری نوآورانه منوط بر این است که جریان امنیت حفظ شود و در صورت ایجاد هر اختلالی فضای کسب‌وکار دچار مشکل خواهد شد.
وضعیت غیرقابل پیش‌بینی پلتفرم‌های مبتنی بر فضای اینترنت، این ذهنیت را برای کاربران ایجاد کرده که امکان بسته شدن ناگهانی آنها توسط نهادهای بالادستی به هر دلیلی وجود دارد. از طرفی تضمین حضور و بقا در این بازار هم برای کاربران خیلی روشن نیست.
این فرضیه در شرایطی طرح می‌شود که گاهی برخی پلتفرم‌های حوزه کتاب‌های دیجیتال برای مدتی به دلایل نامعلوم از دسترس خارج شده‌اند. در چنین شرایطی نگرانی برای دسترسی همیشگی به کتاب‌های دیجیتال برای کاربران دور از ذهن نیست.
گودرزی در پاسخ به این فرضیه نگران‌کننده، بر ثبات فعلی بازار کتاب‌های دیجیتال تاکید کرد و گفت: «این بازار پیش از این با چالش‌هایی روبرو بود اما حالا به روند با ثباتی رسیده و امنیت آن به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرده است.»
او پلتفرم‌های کتاب دیجیتال را از نقش‌آفرینان بازار کتاب در کشور توصیف کرد و گفت: «کتاب دیجیتال هر روز بیشتر از گذشته برای کاربران پذیرفته شده و جای بسیار قابل توجهی در آینده بازار کتاب خواهد داشت.»
دسترسی دائم به نسخه آنلاین ممکن نیست
مجید شریفی، مدیرعامل کتابراه نیز، تعیین قیمت کتاب‌های دیجیتال توسط ناشر و با توجه به قیمت پشت جلد کتاب فیزیکی تایید کرده و گفت: «کتاب‌های دیجیتال قیمت کمتری نسبت به نسخه‌های فیزیکی دارند و همواره در دسترس کاربران قرار دارد.»
شریفی در پاسخ به این پرسش که چه تضمینی برای دسترسی دائم به نسخه دیجیتال برای کاربران وجود دارد، گفت: «به هر حال پلتفرم‌های نشر الکترونیک مثل کتابراه هم در گروه سرویس‌های خدمات آنلاین هستند و همیشه توسط موضوعات مختلف تهدید می‌شوند.»
به گفته مدیرعامل کتابراه همین موضوع گاهی منجر به آن خواهد شد که پلتفرم آنلاین به طور موقت از دسترس خارج شوند.
او در ادامه به قوانین و مقرراتی اشاره کرد که کاربران در ابتدای ثبت نام مطالعه و تائید می‌کنند و گفت: «قصد داریم زمان در دسترس بودن کتاب را در این مقررات وارد کنیم. بر همین اساس کاربر از عدم امکان دسترسی دائم و همیشگی به نسخه خریداری شده آگاه خواهد شد.»
شریفی با تاکید بر اینکه در فضای آنلاین دسترسی همیشگی ممکن نیست، گفت: «این موضوع باید برای کاربران روشن شود و از همین رو است که تصمیم گرفته‌ایم زمان دسترسی قطعا به شرایط و قوانین کتابراه اضافه شود.»
از حفظ امنیت تا پیچیدگی‌های آن
پیش از این نیز درباره حفظ امنیت در بستر آنلاین نگرانی‌هایی مطرح شد. این موضوع با تکرار حملات سایبری کاربران را بیشتر از قبل نگران می‌کند. اما زمانی که حرف از آرشیو کتاب‌های مورد علاقه و یا حتی حاشیه نویسی شده در میان باشد این امنیت رنگ و شکل متفاوتی برای کاربران پیدا خواهد کرد.
با توجه به اظهار نظر شریفی مبنی بر اینکه دسترسی همیشگی به محصولات آنلاین قابل تضمین نیست، باید دیگر حواشی یا مسائل این فضا را نیز پذیرفت. حملات سایبری هم یکی از همین چالش‌های نگران کننده در جریان دسترسی به کتاب‌های دیجیتال است.
مدیرعامل کتابراه درباره اهمیت حفظ امنیت پلتفرم‌های کتاب دیجیتال بر ضرورت آن اشاره کرد و گفت: «نگهداری از دیتا و سرویس‌ها چه خدمات خصوصی باشد و چه دولتی با تهدید‌هایی روبرو است که کتابراه هم پروتکل‌ها و راه‌حل‌هایی برای حفظ این امنیت در نظر دارد.»
بعد از ممنوعیت چه بر سر نسخه دیجیتال خواهد آمد؟
اما سرنوشت کتاب‌های ممنوعه در پلتفرم‌های کتاب دیجیتال چه خواهد شد؟ بارها شاهد این موضوع بوده‌ایم که برخی کتاب‌ها در چاپ‌های دوم یا سوم ممنوع اعلام شده و گاهی حتی از کتاب‌فروشی‌ها هم جمع‌آوری می‌شوند.
در چنین شرایطی اگر کتاب به شکل فیزیکی در کتابخانه شما باشد، خیالتان نسبت به دسترسی دائم راحت است. اما سرنوشت کتابخانه دیجیتال بعد از اعلام ممنوعیت چه خواهد شد؟
مدیرعامل کتابراه در توضیح این موضوع با تاکید بر اینکه کتاب خریداری شده از دسترس کاربر خارج نخواهد شد، گفت: «این ممنوعیت شامل نسخه‌هایی که قبلا به فروش رفته نمی‌شود. در راستای اعلام و اعمال ممنوعیت نیز در نهایت کتاب روی ویترین برای فروش قرار نخواهد گرفت و افراد به عنوان مشتری جدید نمی‌توانند کتاب را خریداری کنند.»
او درباره تلاش کتابراه برای افزایش و توسعه فرهنگ خرید کتاب دیجیتال برای کاربران به جشنواره‌های متعدد و اعمال تخفیف بر قیمت کتاب‌ها اشاره کرد و گفت: «در همین راستا همکاری با سازمان‌ها و نهادهای مرتبط را هم افزایش داده‌ایم.»
به هر روی اپلیکیشن‌های کتاب الکترونیکی و کتاب صوتی در سال 99 و 1400 به دلیل کرونا و قرنطینه‌ها رشد قابل توجهی داشته‌اند. البته اگر قرار باشد این موضوع را در ادامه راه مورد بررسی قرار دهیم امکان دارد به دلیل رکود اقتصادی و مشکلاتی که پیش آمده این رشد هم با رکود مواجه شود.
